حساسیت به باقالی و یا فاویسم
بیماری فاویسم نوعی بیماری ارثی بوده که به دلیل کم بودن میزان آنزیم G6PD در فرد رخ می دهد.
فردی که به این بیماری مبتلا است در صورتی که یکسری داروی خاص را استفاده کند و یا باقلا مصرف کند با عارضه های آن روبرو می گردد.
بیماری فاویسم در تابستان و بهار در افراد رخ داده و با مصرف عوامل اکسیدکننده و یا یکسری دارو بروز پیدا می کند.
چگونگی بروز پیدا کردن فاویسم
چنان چه میزان آنزیم G6PD در بدن به اندازه کافی نباشد سطح NADPH کاهش یافته و در برابر مواد اکسیدکننده، گلبول های قرمز خون ضعیف می‌شوند.
زمانی که فرد دارو و یا موادی که اکسید کننده هستند چون باقلا را استفاده نماید موجب اکسید شدن هموگلوبین خون و رسوب شدن آن در دیواره گلبول قرمز خون میشود.
با مصرف مواد اکسید کننده (باقلا، داروهایی چون آسپرین و فناستین) همولیز در روز اول الی چهارم رخ می دهد.
چنان چه فرد به فاویسم مبتلا بوده و در بدن وی عفونت و اسیدوز وجود داشته باشد بیماری با سرعت زیادی در بدن وی پیشرفت می کند.
دسته بندی فاویسم
فاویسم را در دسته های زیر قرار می دهند:
فاویسم در دسته کلاس۱
در این مورد فرد دارای کمبود شدید آنزیم بوده و آنمی مزمن دارد.
فاویسم در دسته کلاس۲
در این مورد فرد کمبود شدید آنزیم G6PD و همچنین همولیز متناوب دارد.
فاویسم در دسته کلاس۳
در این مورد کمبود آنزیم خفیف بوده و چنان چه فرد مواد اکسیدکننده مصرف کند بیماری شدت پیدا می کند.
فاویسم در دسته کلاس۴
در این مورد کمبود آنزیم قابل توجه نبوده و عوارضی ندارد.
فاویسم در دسته کلاس۵
در این مورد آنزیم افزایش یافته ولی فرد علائمی در رابطه با آن ندارد.
آزمایش G6PD
آزمایش G6PD همان تست حساسیت به باقالی است.
G6PD آنزیمی است که در مسیر سوخت و ساز گلوکز وجود دارد و چنان چه اندازه آن کافی نباشد موجب رسوب هموگلوبین شده و تغییری در غشای گلبول قرمز خون ایجاد میشود.
زمانی که هموگلوبین رسوب پیدا می کند و تغییراتی در غشای خون ایجاد میشود بیماری همولیز رخ می دهد که دارای درجات مختلف در افراد است.
این بیماری به جنسیت فرد وابسته بوده و با کروموزم x جابجا می گردد از این رو در مردان بیشتر مشاهده می گردد زیرا:
- مردان فقط دارای یک کروموزوم x دارند و آن را از مادر خود گرفته اند و زمانی که این کروموزم در زمان انتقال معیوب باشد این بیماری بروز پیدا می کند.
- زنان دارای دو کروموزم x هستند و چنان چه از مادر به آنها کروموزم x معیوب منتقل شده باشد فقط حکم ناقل را دارند و بیماری در بدن آنها بروز پیدا نمی کند.
- مادر ناقل به فرزند مذکر خود بیماری فاویسم را منتقل می کند.
برای انجام این آزمایش فرد باید شرایط زیر را دارا باشد:
- نیازی به ناشتا بودن ندارد و هیچ محدودیتی مراقبتی وجود ندارد.
- از انجام ورزش قبل از انجام تست باید خودداری نمود.
- در هنگام انتقال دادن خون این تست را نیز انجام می دهند.
تفسیر آزمایش حساسیت به باقالی و یا بیماری فاویسم (G6PD )
چنان چه نتیجه تست G6PD افزایش آنزیم را نشان دهد می توان موارد زیر را مورد بیان نمود:
- ممکن است فرد به پرکاری تیروئید مبتلا باشد.
- ممکن است فرد مبتلا به هپاتیت بوده و یا ناقل آن باشد.
- امکان ابتلای فرد به ترومبوسیتوپنی پورپورا وجود دارد که نوعی اختلال در انعقاد شدن خون می باشد.
- امکان ابتلای فرد به آنمی مگالوبلاستیک درمان نشده وجود دارد که نوعی بیماری کم خونی محسوب میشود که درصورت آزمایش کم خونی تایید می شود.
چنان چه است تست کمبود G6PD را نشان دهد موارد زیر را بیان می کند:
- وجود بیماری همولیتیک غیر ایمونولوژیک برای نوزادان
- ابتلا به آنمی همولیتیک به دلیل استفاده از دارو و یا باقالی
اندازه نرمال این تست بین ۵.۲۰ الی ۵.۵ واحد در گرم هموگلوبین، در بزرگسالان است و در نوزادن میزان این آنزیم بین ۱۵.۱۰ الی ۷۱.۱۴ واحد در هموگلوبین است.
کم بودن متوسط آنزیم G6PD زمانی است که میزان این آنزیم در بدن حدود ۱۰ الی ۶۰ درصد از عدد نرمال باشد و زمانی که کمبود شدید در این آنزیم رخ دهد یعنی این آنزیم کمتر از ۱۰ درصد طبیعی در بدن شما وجود دارد.
چه زمانی آزمایش حساسیت به باقالی و یا تست G6PD انجام میشود؟
برای افرادی که دارای علائم زیر باشند این آزمایش تجویز می گردد:
- افرادی که دارای رنگ پریدگی هستند.
- افرادی که دارای احساس خستگی هستند.
- افرادی که تاکی کاردی دارند.
- زمانی که زردی به تغییر در رنگ پوست به زرد و یا زردی سفیدی چشم رخ دهد.
- کودکانی که دارای زردی مداوم هستند.
- افرادی که یکبار به کم خونی همولیتیک مبتلا شده اند.
- افرادی که ۲۴ الی ۴۸ ساعت پیش از همولیتیک از دارویی خاص استفاده کرده اند.
خطرات انجام آزمایش فاویسم
برای انجام این آزمایش از نمونه خون فرد استفاده می کنند که بسیار ساده بوده و عوارضی ندارد.
در موارد بسیار نادر ممکن است فرد با علائم زیر روبرو شود:
- داشتن خونریزی زیاد از حد
- داشتن خونریزی در زیر پوست و یا هماتوم
- داشتن عفونت در محل نمونه گیری
- غش کردن فرد بیمار
نحوه آماده شدن برای آزمایش فاویسم
یکسری از دارو ها وجود دارند که ممکن است روی نتیجه آزمایش اثر بگذارند به همین دلیل پزشک به شما می گوید که چه دارو هایی را می توانید مصرف نمایید.
باید حتما پزشک خود را در جریان مکمل های مصرفی نیز قرار دهید و چنان چه لازم است از مصرف یکسری داروها پیش از انجام آزمایش خودداری کنید.
آزمایش فاویسم را نباید بعد از اینکه انتقال خون داشته اید انجام دهید زیرا ممکن است روی نتیجه آزمایش اثر گذاشته و اعتبار آن را کم کند.
چنان چه در روز های اخیر از حبوبات و داروهایی که دارای سولفا هستند استفاده کرده اید حتما پزشک خود را در جریان بگذارید.
این دارو ها شامل داروهای ضد باکتری و قارچ، دارو های ادرار آور و دارو های ضد تشنج هستند.
دارو های ضد سولفا در افرادی که میزان G6PD در بدن آنها کم است دارای واکنش نامطلوبی است.
افرادی که در دوره همولیتیک قرار دارند نیز بهتر است انجام این آزمایش را به تاخیر بیاندازند زیرا سلول های زیادی به دلیل پایین بودن سطح G6PD در زمان همولیتیک حذف می گردند و از بین می روند.
طریقه انجام آزمایش فاویسم
برای انجام این آزمایش می توان نمونه گیری خون را در بیمارستان توسط پرستار و یا در آزمایشگاه توسط تکنسین آزمایشگاه انجام داد.
پیش از نمونه گیری باید ناحیه مورد نظر از آلودگی پاک شود تا مانع از آلودگی پوست به وسیله میکروارگانیسم ها شوند.
با بستن گارو به بازو رگ ها مشخص شده سپس تکنسین خون گیری را انجام می دهد و آن را برای آزمایش به آزمایشگاه میفرستد.
تست های آزمایشگاهی که مکمل آزمایش فاویسم هستند:
یکسری تست آزمایشگاهی است که در کنار این آزمایش تجویز شده و برای تشخیص حکم مکمل این آزمایش را دارند.
این تست ها عبارتند از:
- انجام آزمایش CBC
- انجام آزمایش Blood Smear
- انجام آزمایش Bilirubin
- انجام آزمایش Lactate Dehydrogenase (LDH)
- انجام آزمایش Reticulocyte Count
- انجام آزمایش Haptoglobin
