هلیکوباکتر پیلوری چیست؟

هلیکوباکتر پیلوری عامل شناخته شده ایجاد زخم های پپتیک معده و دوازدهه و یکی ازعوامل شناخته شده در بروز سرطان معده است. به همین دلیل تشخیص و درمان کامل عفونت ایجاد شده به وسیله این عامل عفونی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

روش های تهاجمی در زمان انجام آندوسکپی

تست اوره آز نمونه بیوپسی شده

این روش که به دوصورت ژل آگار و اوره آز سریع (RUT) است، بر اساس وجود آنزیم اوره آز در این باکتری و تغییر رنگ محیط از یک ساعت در روش سریع تا 24 ساعت در روش های بر اساس آگار جواب می دهد. این تست حساسیتی حدود 98-89 درصد و اختصاصیتی در حدود 93-89 درصد دارد.

ولی در مواردی که خونریزی معده اخیرا روی داده باشد و یا درمان اخیر با داروهای مهار کننده پمپ پروتن (PPI مانند امپرازول)، آنتی اسید، بیسموت، یا آنتی بیوتیک ممکن است به صورت کاذب منفی گردد.

در هیستولوژی نمونه های بیوپسی شده می توان باکتری ها را با حساسیت و اختصاصیت بالایی با رنگ امیزی های اختصاصی مشاهده نمود.

بعلاوه می توان تغییرات دیگر همچون متاپلازی و دیسپلازی را که زمینه ساز سرطان معده محسوب می شوند مشاهده کرد.البته برای این که این حساسیت به اندازه کافی بالا باشد بیوپسی های متعدد از نواحی آنتروبادی توصیه می شود. هر چند مصرف داروهای ضد ترشح اسید می توانند باعث کاهش تعداد باکتری ها و کاهش حساسیت این روش شوند ولی این کاهش حساسیت به اندازه تست RUT نیست.

کشت و آنتی بیوگرام که بدلیل مشکل بودن رشد این باکتری در آزمایشگاه کمتر از این روش به صورت متداول استفاده می شود.

روشهای غیر تهاجمی

تست تنفسی اوره(UBT) این روش با اندازه گیری میزان کربن بازدمی پس از خوردن مقدار مشخصی از اوره است(توجه به وجود اوره آز در باکتری و شکسته شدن اوره و آزاد شدن کربن آن، می تواند بیانگر وجود این باکتری در معده باشد).

این تست به دو روش کربن غیر رادیواکتیوC13 و کربن رادیواکتیو C14 انجام می گیرد که از نظر حساسیت و اختصاصیت تقریبا یکسان است.

ولی کربن رادیواکتیو هر چند که رادیواکتیویته بسیار کمی دارد در مورد زنان باردار و کودکان توصیه نمی شود. این تست حساسیت و اختصاصیتی به ترتیب حدود 95-88 و 100-95 درصد دارد و در این روش جواب های مثبت کاذب بسیار اندک است.

ولی در مواردی که بیمار از داروهای ضد اسید، بیسموت و آنتی بیوتیک استفاده می کند این تست ممکن است بصورت کاذب منفی شود. بنابراین از شرایط این تست آن است که بیمار در یک ماه گذشته، آنتی بیوتیک و بیسموت دریافت نکرده باشد و در دو هفته گذشته از داروهای ضد اسید به ویژه PPI استفاده نکرده باشد.

برای انجام این تست 6 ساعت ناشتایی و یک ساعت اجتناب از سیگار لازم است.

تست های سرولوژیک: اندازه گیری آنتی بادی ضد هلیکوباکتر پیلوری IgG به روش ELISA یک روش آسان، نسبتا ارزان و بسیار حساس(100-90 درصد) تشخیص عفونت با این باکتری است.

ولی این تست بین 76 تا 86 درصد اختصاصیت دارد. هر چند که بعضی از موارد منفی IgG در اندازه گیری IgA مثبت می شوند، این آنتی بادی از حساسیت و اختصاصیت کمتری برخوردار است.

اندازه گیری IgM برای تعیین موارد عفونت حاد مورد نظر است ولی از آنجایی که معمولا عفونت مزمن بوده و در این زمان علامت دار می شود چندان اندیکاسیون کلینیکال ندارد. یکی از نقایص این روش در این است که پس از درمان و پاک شدن بیمار از این باکتری، آنتی بادی ها ممکن است تا ماه ها و حتی گاهی سال ها بعد پایین نیایند. بنابراین برای تعیین پیگیری درمان این روش مناسب نیست.

آنتی ژن هلیکوباکتر در مدفوع: در این تست آنتی ژن این باکتری در مدفوع به روش ایمونولوژیک اندازه گیری می شود.

این تست معمولا به روش الایزا انجام می گردد. ولی روش های بر بالین مانند Immunochromatography نیز دارد که گفته می شود صحت قابل مقایسه ای با روش الایزا دارد. این روش حساسیتی حدود 94 درصد و اختصاصیتی حدود 90 درصد دارد.

این روش به ویژه در موارد تعیین پیگیری درمان مورد استفاده قرار می گیرد و در این موارد 4 هفته پس از درمان به ترتیب حساسیت و اختصاصیتی حدود 90 و 95 درصد دارد.

البته لازم به ذکر است که در این روش نیز لازم است بیمار به مدت 1 ماه آنتی بیوتیک مصرف نکرده باشد و حداقل 2 هفته از مصرف داروهای آنتی اسید مهار کننده های پمپ پروتون(مانند امپرازول) و بیسموت گذشته باشد ولی حساسیت تاثیر این داروها بر روی نتیجه آزمایش به اندازه تاثیر آن در آزمایش UBT نیست.

هر چند مطالعاتی نشان داده اند که روش هایی که از آنتی بادی های منو کلونال استفاده می کنند از صحت بیشتری برخوردار هستند.

مطالعات کاربردی در اروپا این مسئله را تایید نکرده اند در مواردی که خونریزی حاد گوارشی وجود دارد این تست نباید مورد استفاده قرار گیرد.

پیگیری درمان

توصیه بر این است که در مواردی که بیمار علامت دار است یا در بیماران در خطر، در تشخیص اولیه از تست های سرولوژیک که ارزانتر و راحت تر است، استفاده شود و در موارد مثبتی که احتمال ابتلا پایین به نظر می رسد این جواب با یک تست اختصاصی تر مانند آنتی ژن در مدفوع تایید شود.

به دلیل وجود مقاومت به آنتی بیوتیک ها توصیه بر این است که کفایت درمان 4 هفته پس از اتمام دوره درمان با روش هایی قابل اعتماد مانند UBT یا آنتی ژن در مدفوع ارزیابی گردد.