وبا یک بیماری حاد اسهالی است که در اثر عفونت روده با باکتری سمی ویبریو کلرا ایجاد می شود. تخمین زده میشود که سالانه 1.3 تا 4 میلیون نفر در سراسر جهان به وبا مبتلا میشوند و 21000 تا 143000 نفر بر اثر آن میمیرند.
افرادی که به وبا مبتلا می شوند اغلب دارای علائم خفیف و یا بدون علامت هستند، اما در مواردی وبا می تواند شدید باشد. تقریباً از هر 10 نفری که به وبا مبتلا می شوند، 1 نفر دچار علائم شدیدی مانند اسهال آبکی، استفراغ و گرفتگی عضلات پا می شود. در این افراد از دست دادن سریع مایعات بدن منجر به کم آبی بدن و شوک می شود.
بدون درمان، مرگ ممکن است در عرض چند ساعت رخ دهد.
در طول قرن نوزدهم، وبا از مخزن اصلی خود در دلتای گنگ در هند در سراسر جهان گسترش یافت و پس از آن طی شش دوره همه گیری ( پاندمیک)، میلیون ها نفر بر اثر این بیماری در تمام قاره ها جان خود را از دست دادند.
همه گیری فعلی (هفتم) در سال 1961 در جنوب آسیا شروع شد، در سال 1971 به آفریقا و در سال 1991 به قاره آمریکا رسید و اکنون در بسیاری از کشورها، این بیماری بومی ( آندمیک) است. در کشورهایی که وبا یک بیماری بومی است ، شیوع می تواند فصلی یا پراکنده باشد.
باکتری وبا معمولاً در آب یا در غذاهایی که توسط مدفوع فرد مبتلا، به باکتری وبا آلوده شده است یافت می شود و فرد می تواند با نوشیدن آب یا خوردن غذای آلوده به باکتری وبا به بیماری مبتلا شود.
در یک اپیدمی، منبع آلودگی معمولاً مدفوع یک فرد آلوده است که آب یا غذا را آلوده می کند.
عفونت به طور مستقیم از فردی به فرد دیگر سرایت نمی کند. بنابراین، تماس با فرد آلوده، عامل خطر برای بیمار شدن نیست.
وبا در مکان هایی با تصفیه آب ناکافی، بهداشت نامناسب و بهداشت ناکافی رخ می دهد و گسترش می یابد. باکتری وبا همچنین می تواند در محیط رودخانه های شور و آب های ساحلی زندگی کند.
صدف هایی که خام خورده می شوند، می توانند منبع عفونت باشند.
انتقال وبا ارتباط تنگاتنگی با دسترسی ناکافی به آب سالم و تأسیسات بهداشتی دارد.
مناطق در معرض خطر شامل محله های فقیر نشین حومه شهر و کمپ هایی است که برای افراد آواره داخلی یا پناهندگان تهیه شده است و در آن حداقل الزامات جهت تهیه و توزیع آب تمیز وجود دارد و بهداشت رعایت نمی شود.
وبا یک بیماری بسیار خطرناک است که می تواند باعث اسهال شدید آبکی شود. علائم بیماری حداقل 12 ساعت و حداکثر 5 روز پس از مصرف غذا یا آب آلوده خود را نشان می دهد.
وبا هم کودکان و هم بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهد و در صورت عدم درمان می تواند ظرف چند ساعت باعث مرگ شود.
اکثر افراد آلوده به ویبریو کلرا (V. cholera) هیچ علامتی ندارند، اگرچه این باکتری به مدت 10-1 روز پس از عفونت در مدفوع آنها وجود دارد و دوباره به محیط ریخته می شود و به طور بالقوه افراد دیگر را آلوده می کند.
در میان افرادی که علائم ایجاد می کنند، اکثریت علائم خفیف یا متوسط دارند، در حالی که تعداد کمتری دچار اسهال آبکی حاد همراه با کم آبی شدید می شوند. این علائم در صورت عدم درمان می تواند منجر به مرگ شود.
حدود 1 نفر از هر 10 نفر مبتلا به وبا علائم شدیدی را تجربه می کنند که در مراحل اولیه عبارتند از:
- اسهال آبکی فراوان
- استفراغ
- تشنگی
- گرفتگی عضلات پا
- بی قراری یا تحریک پذیری
پزشکان باید هنگام معاینه بیمار مبتلا به اسهال آبکی شدید، به دنبال علائم کم آبی بدن نیز باشند. یعنی علائمی مانند :
- ضربان قلب سریع
- از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست
- غشاهای مخاطی خشک
- فشار خون پایین
افراد مبتلا به وبا شدید ممکن است دچار کم آبی شدید شوند که می تواند منجر به نارسایی کلیه شود. در صورت عدم درمان، کم آبی شدید می تواند منجر به شوک، کما و مرگ در عرض چند ساعت شود.
پنج گام اساسی پیشگیری از ابتلا به وبا
1. آب سالم بنوشید و برای مسواک زدن، شستن ، تهیه غذا و تهیه یخ حتما از آب سالم و بهداشتی استفاده کنید.
نوشیدن و استفاده از آب بطری با پلمپ نشکن و نوشیدنی های گازدار کنسرو شده یا بطری شده بی خطر است. اگر آب بطری در دسترس نیست، از آبی استفاده کنید که به درستی جوشانده شده ، به آن کلر زده شده باشد و یا فیلتر شده باشد. جوشاندن موثرترین راه برای ایمن سازی آب است.
2. دست های خود را مرتب با آب و صابون بشویید
قبل، حین و بعد از تهیه غذا برای خود یا خانواده تان ، بعد از استفاده از توالت، بعد از تمیز کردن کودک ، قبل و بعد از مراقبت از فرد مبتلا به وبا حتما دست ها را با آب و صابون بشویید.
3. از توالت استفاده کنید یا مدفوع خود را دفن کنید. در هیچ آبی مدفوع نکنید
برای دفع مدفوع از توالت یا سایر سیستم های بهداشتی مانند توالت های شیمیایی استفاده کنید و بعد از مدفوع دست ها را با آب و صابون بشویید.
بیماران مبتلا به وبا نباید تا 2 هفته بعد از از بین رفتن علائم بیماری شنا کنند.
توالت ها و سطوح آلوده به مدفوع را با استفاده از محلول وایتکس رقیق شده (به میزان یک قسمت وایتکس و 9 قسمت آب) تمیز کنید.
غذا (مخصوصاً غذاهای دریایی) را خوب بپزید، روی آن را بپوشانید و داغ بخورید. میوه ها و سبزیجات را پوست بگیرید.
5. آشپزخانه و محل استحمام
موارد وبا بر اساس شک بالینی در بیمارانی که با اسهال شدید آبکی حاد مراجعه می کنند، شناسایی می شود. سپس با شناسایی باکتری ویبریو کلرا (V. cholerae ) در نمونه های مدفوع بیماران مبتلا، بیماری تأیید می شود.
تشخیص را می توان با استفاده از تست های تشخیصی سریع (RDTs)،که در برخی از کشورها موجود است، غربالگری کرد اما نمونه ها برای تایید با کشت یا PCR به آزمایشگاه فرستاده می شوند.
جداسازی و شناسایی باکتری ویبریو کلرا از طریق کشت نمونه مدفوع، روش استاندارد طلایی برای تشخیص آزمایشگاهی وبا است.
اکثر افراد آلوده به باکتری وبا اسهال خفیف دارند یا اصلاً علائمی ندارند. تنها بخش کوچکی، حدود 10 درصد از افراد آلوده به ویبریوکلرا ممکن است بیماری داشته باشند که نیاز به درمان در یک مرکز بهداشتی داشته باشد.
بیماران مبتلا به وبا باید به سرعت مورد ارزیابی و درمان قرار گیرند. با درمان مناسب، حتی بیماران شدیداً بیمار نیز می توانند نجات پیدا کنند. انواع درمان وبا عبارتند از:
آب درمانی (Rehydration Therapy)
وبا می تواند باعث کم آبی بدن شود که در صورت عدم درمان مناسب می تواند کشنده باشد. با درمان به موقع آبرسانی مجدد، بیش از 99 درصد از بیماران وبا زنده می مانند. به همین دلیل است که آبرسانی مجدد مهمترین درمان برای وبا است.
درمان آنتی بیوتیکی
به محض اینکه بیمار بتواند داروهای خوراکی را تحمل کند، آنتی بیوتیک تجویز می شود. انتخاب آنتی بیوتیک باید بر اساس الگوهای مقاومت آنتی بیوتیکی انتخاب گردد.
درمان با زینک
مطالعه ای در بنگلادش نشان داد که مکمل زینک به طور قابل توجهی طول مدت و شدت اسهال را در کودکان مبتلا به وبا کاهش می دهد.
واکسن
FDA اخیراً یک واکسن زنده خوراکی وبا را با یک دوز به نام®Vaxchora (CVD 103-HgR لیوفیلیزه) در ایالات متحده تأیید کرده است. این واکسن برای بزرگسالان 18 تا 64 ساله مورد استفاده قرار می گیرد.
سه واکسن خوراکی با باکتری غیر زنده وبا نیز موجود است: Dukoral (تولید شده توسط SBL Vaccines). ShanChol (تولید شده توسط Shantha Biotec در هند)، و Euvichol-Plus/Euvichol (تولید شده توسط Eubiologics). این واکسنهای وبا از قبل دارای تاییدیه سازمان بهداشت جهانی (WHO) هستند.
واکسن های وبا محافظت ناقصی را ایجاد می کنند . بنابراین، واکسیناسیون هرگز نباید جایگزین اقدامات استاندارد پیشگیری و کنترل شود.
منبع:
