سیستاتین سی، Cystatin C

سیستاتین سی پروتئینی است که به وسیله سلول های هسته دار بدن تولید میشود و به عنوان پروتئین بازدارنده سیستئین، در مایعات بدن چون سرم می توان آن را یافت.

این پروتئین کوچک دارای وزن KDA3/3 است و جزئی از خانواده مهار کننده های پروتئاز سیستینی محسوب میشود.

این پروتئین غیر گلیکوزیدی بوده و دارای دو باند دی سولفید است و به یک اندازه به وسیله سلول های هسته دار در بدن تولید می گردد.

این نوع پروتئین چون خیلی کوچک است آزادانه و کامل از راه گلومرول ها فیلتر شده و بدون ترشح از توبول ها کاملا بازجذب می‌شود و توسط توبول‌ های کلیه شکسته می گردد.

به همین دلیل است که مقدار این پروتئین را در ادرار افرادی که سالم هستند نمی توان اندازه گیری نمود.

غلظت سرمی که حاوی این پروتئین است با مقدار فیلتراسیون گلومرولی رابطه عکس دارد.

هرچه فیلتراسیون گلومرولی دارای مقدار بالایی باشد میزان آن کمتر و هرچه فیلتراسیون گلومرولی مقادیر پایینی داشته باشد میزان آن بالاتر است.

سیستاتین سی یکی از نشانگر های قابل اعتمادی است که برای عملکرد کلیه (GFR) به کار گرفته می‌شود و تحت تاثیر عواملی چون رژیم غذایی، دارو، چاقی و … قرار نمی گیرد.

بیماری های مزمن کلیوی را می توان با استفاده از تست سیستاتین سی تشخیص داد و خیلی زود اختلالات ایجاد شده را مشخص کرد و در جهت درمان آنها اقدامات لازم را انجام داد.

در صورتی که این بیماری ها با بررسی کراتینین سرم قابلیت تشخیص ندارند.

آزمایش سیستاتین سی

یکی از روش های بررسی عملکردی که کلیه دارد، مشخص کردن مقدار فیلتراسیون گلومرولی یا GFR است که یکی از شاخص های مهم برای اندازه گیری ظرفیت کلیه می باشد و تعداد نفرون‌ های فعال را مشخص می کند.

برای اندازه گیری GFR روش های مختلفی وجود دارد که همه این روش ها با توجه به توانایی که کلیه برای پاکسازی خون دارد، مقدار GFR را مشخص می کنند.

طبق تحقیقات انجام شده کلیرانس کراتینین همیشه شاخص مطمئنی برای بررسی اندازه GFR نیست زیرا تحت تاثیر عامل های مختلف چون غذا، سن، نژاد و … قرار می گیرد.

آزمایش سیستاتین سی یک نوع آزمایش خون است که تحت تاثیر عوامل مختلف نبوده و میزان پروتئین سی را برای بررسی GFR مشخص می کند.

با استفاده از آزمایش سیستاتین سی آسیب های خطرناک وارد شده به کلیه خیلی زود مشخص می‌شود و از آزمایش های غربالگری رایج دقیق تر می باشد و نسبت به دیگر تست ها هزینه کمی هم دارد.

چه تست هایی مکمل آزمایش سیستاتین سی هستند؟

در کنار آزمایش سیستاتین سی یکسری تست ها هستند که به عنوان تست مکمل تجویز شده و به کار گرفته می‌شوند.

این تست ها عبارتند از:

• تست Serum Creatinine
• تست Serum Urea
• تست urine Creatinine(Random & 24 hrs)
• تست urine Urea(Random & 24 hrs)

چرا آزمایش سیستاتین سی تجویز میشود؟

پزشکان آزمایش سیستاتین سی را به دلایل زیر برای بیماران خود تجویز می کنند:

• زمانی که کراتینین سرم ممکن است گمراه کننده باشد برای بررسی شاخص فیلتراسیون گلومرولی یا GFR این تست تجویز میشود. مخصوصا در افراد چاق، افراد دارای سوءتغذیه و افراد مسن
• برای بررسی کردن عملکردی که کلیه دارد در افرادی که احتمال ابتلا به بیماری کلیوی در آنها وجود دارد.
• برای تخمین زدن مقدار فیلتراسیون گلومرولی
• بررسی پاسخی که بیماری کلیوی نسبت به درمان از خود نشان داده است.

برای انجام آزمایش سیستاتین سی به چه نمونه ای احتیاج است؟

انجام آزمایش سیستاتین سی توسط نمونه خون (از نوع لخته) بیمار انجام میشود و نیاز به ناشتا بودن بیمار ندارد.

برای انجام دادن این تست نیاز نیست که بیمار شرایط خاصی را رعایت کند.

فقط قبل از اینکه خونگیری از ورید بازویی توسط تکنسین آزمایشگاه خسروشاهی انجام شود باید بیمار در مورد تمام دارو های مصرفی خود و بیماری هایی که دارد اطلاعات لازم را به تکنسین آزمایشگاه ارائه دهد.

چرا مقدار سیستاتین سی در سرم افزایش یافته است؟

میزان سیستاتین سی از طریق آزمایش زمانی که اختلال و مورد غیر طبیعی در عملکرد کلیه وجود داشته باشد یا در صورت هموستازی کلیه، بالا می رود.

از دلایل افزایش سیستاتین سی از طریق این تست می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• وجود نارسایی های مزمن کلیوی در فرد بیمار
• وجود نارسایی های حاد کلیوی در فرد بیمار
• مبتلا بودن بیمار به عفونت
• مبتلا بودن بیمار به نفروپاتی‌ دیابتی

دلایل احتمالی افزایش و کاهش سیستاتین سی

سیستاتین سی به دلایل زیر امکان افزایش و کاهش دارد:

سیستاتین سی با مقدار فیلتراسیون گلومرولی رابطه عکس داشته به صورتی که مقدار بالایی سیستاتین سی نشان دهنده سطح پایین فیلتراسیون گلومرولی یا GFR است.

با استفاده از تست سیستاتین سی ارزیابی دقیق تری از فیلتراسیون گلومرولی در افراد چاق، مسن، دارای سوءتغذیه و … در مقایسه با بررسی کراتینین انجام میشود.

در معادله سیستاتین سی به داده قومی بیمار هیچ احتیاجی نیست و برای برخی بیمارانی که دارای این اطلاعات نیستند گزینه مناسبی است.

به دلیل بلوغ نیافتن عملکرد کلیه در نوزدان کمتر از ۳ ماه میزان سیستاتین سی در این نوزادان بالا است‌.

چه عواملی ممکن است در نتیجه تست سیستاتین سی تداخل ایجاد کند؟

برخی موارد هستند که نتیجه تست سیستاتین سی را با تداخل مواجه می کند. این موارد عبارتند از:

• وجود همولیز شدید باعث تداخل در نتیجه این تست می‌شود.
• استفاده از نمونه های فریز شده و لیپمیک، بعد از اینکه ذوب می‌شوند ممکن است تداخلی را در نتیجه تست ایجاد نمایند.
• مقدار فیلتراسیون گلومرولی تخمین زده شده یا eGFR ممکن است تحت تاثیر عوامل غیر کلیوی چون وجود التهاب بوده و اندازه دقیق از GFR ارائه ندهد.

دلایل استفاده از تست سیستاتین سی

از جمله دلایل استفاده از آزمایش سیستاتین سی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بررسی کردن عملکردی که کلیه دارد در افراد که مشکوک به بیماری های کلیوی هستند.
• برای بررسی و پایش پاسخ گویی بدن بیمار مبتلا به اختلالات کلیوی نسبت به درمان انجام شده
• تخمین زدن GFR در مواقعی که میزان کراتینین گمراه کننده می باشد.
• تشخیص سریع تر کم شدن عملکردی که کلیه دارد مخصوصا در افرادی که جراحی پیوند کلیه داشته اند‌ (این تست و تشخیص در روزهای اولیه انجام میشود)
• تشخیص دادن زودهنگام ابتلا به اختلالات کلیوی در افرادی که به دیابت نوع ۱ و ۲ مبتلا هستند.