لپتین Leptin

لپتین به هورمونی گفته می‌ شود که توسط بافت چربی ترشح شده و به بدن در حفظ کردن وزن طبیعی خود برای مدت زمان طولانی کمک می کند‌.

هورمون لپتین این کار را از طریق ایجاد حس گرسنگی و سیری انجام می دهد.

این هورمون باعث ارسال سیگنالی به مغز می شود که حس سیری را در فرد ایجاد کرده و میزان علاقه وی به غذا خوردن را کم می کند. همچنین این هورمون باعث تبدیل شدن چربی ها به انرژی در بدن می‌ گردد.

هورمون لپتین برای بار اول توسط Jeffrey friedman در سال ۱۹۹۴ کشف شد.

لپتین به وسیله بافت های چربی در بدن ایجاد می‌ شود و با وجود گردش خون در بدن به مغز رفته و از طریق مغز به راه های مختلف موجب کاهش اشتها و افزایش آن می گردد.

زمانی که فردی وزن کم می کند مقدار لپتین بدن وی کاهش می یابد.

در این شرایط بدن با این کاهش وزن مخالفت کرده و از بافت های چربی محافظت می کند.

از این رو سطح لپتین را به مقدار قبل از رژیم غذایی رسانده و اثر محافظتی بدن را خنثی می نماید.

به همین دلیل است که با قطع کردن رژیم غذایی فرد خیلی سریع به وزن قبلی خود می رسد.

مکانیسم اثر لپتین به این صورت است که این هورمون باعث کم شدن مقدار تولید نوروپپتید y هیپوتالاموس (که نوعی محرک اشتها می باشد) و افزایش a-msh (عامل کاهنده اشتها) شده و مقدار اشتها را کاهش می دهد.

این هورمون با بیشتر کردن مقدار ترشح TRH و GnRh موجب افزایش مصرف انرژی می گردد.

به همین دلیل است که آزمایشگاه های تخصصی از جمله آزمایشگاه خسروشاهی لپتین را ماده ای طبیعی جهت مهار کردن اشتها می دانند.

لپتین چگونه تولید می شود؟

لپتین در داخل سلول های چربی و به میزان کمی در اپی‌تلیوم روده و جفت تولید می گردد.

گیرنده های مربوط به این هورمون در نواحی از مغز قرار داشته و موجب تنظیم شدن رفتار خوردن در افراد می گردد.

این گیرنده ها به مقدار خیلی کمی هم در سلول های قشری واقع در غدد فوق کلیوی و همچنین سلول های بتا پانکراس وجود دارند.

لپتین کافی بودن ذخایر چربی، کم شدن مصرف مواد سوختی بدن یا افزایش میزان مصرف انرژی را بیان می کند.

هدف از انجام آزمایش لپتین

هورمون لپتین با ارسال کردن علائم مربوط به سیری باعث تنظیم شدن اشتها در فرد می شود.

با استفاده از آزمایش لپتین میزان لپتین خون اندازه گیری شده تا مقدار کاهش و کمبود در آن که باعث چاقی مفرط می گردد، مشخص شود.

لپتین، تولید شده توسط سلول های چربی و به میزان کم توسط جفت در زنان باردار تولید می گردد، که با مصرف غذای کافی، هشدار سیری را می دهد.

کم بودن مقدار لپتین باعث ایجاد حس گرسنگی شده و مصرف غذا را به همراه دارد و زمانی که لپتین به دلیل افزایش سلول های چربی بالا رود، گرسنگی رفع شده و میل به مصرف غذا کاهش می یابد.

کم بودن مقدار لپتین موجب گرسنگی پایدار در فرد شده که در این شرایط فرد سعی می کند خود را از این گرسنگی دور کند.

گاهی اوقات کم بودن لپتین در بدن به صورت مادرزادی بوده و کودک را مجبور به خوردن پیوسته کرده که با چاقی زیاد از حد همراه است. در این مواقع راهکار درمانی جایگزین کردن لپتین را به کار می گیرند.

چاقی های زیاد از حد و مفرط با افزایش سطح لپتین همراه هستند.

بدن فرد چاق نسبت به فعالیت لپتین از خود مقاومت نشان می دهد به صورتی که حتی بعد از مصرف غذا نیز حس گرسنگی وجود دارد و بدن برای پاسخ به گرسنگی از خود لپتین بیشتری ترشح می کند.

آزمایش لپتین در چه مواردی به کار گرفته می شود؟

آزمایش لپتین جزو آزمایشاتی است که به صورت مکرر مورد استفاده قرار نمی گیرد.

این آزمایش را معمولا بر روی کودکانی که چاق هستند و در خانواده خود دارای پیشینه چاقی مفرط در دوران کودکی هستند به کار می گیرند.

آزمایش لپتین برای افرادی که دارای چاقی مفرط همراه با گرسنگی مداوم هستند تجویز می گردد تا کاهش یا افزایش سطح لپتین مشخص گردد.

گاهی اوقات این آزمایش همراه با آزمایش چربی خون، تیروئید، گلوکز و انسولین به کار گرفته می شود تا وضعیت سلامتی فرد چاق بررسی شده و بیماری های احتمالی در وی تشخیص داده شود.

تفسیر نتایج آزمایش لپتین

اگر میزان لپتین در بدن افراد چاق کم باشد نشانه ای از کمبود آب در بدن آنها است و چنان چه میزان آن بالا باشد نشانه مقاومت بدن نسبت به تاثیرات لپتین است.

اکثر افراد مبتلا به چاقی مفرط مقدار لپتین بالایی دارند و تنها حدود ۱۰ درصد از آنها با کمبود لپتین مواجه هستند.

در شرایط خیلی کمی، کم بودن مقدار لپتین به صورت مادرزادی رخ می دهد و باعث چاقی شدید می گردد.

ترشح هورمون لپتین طبق الگوی شبانه روزی انجام می‌ شود و میزان غلظت آن در طول ۲۴ ساعت شبانه روز‌ تغییر کرده به صورتی که در شب ها میزان آن بیشتر است.

در کنار لپتین چه چیز هایی مورد بررسی قرار می گیرد؟

با توجه به نتیجه آزمایش لپتین می توان در مورد افزایش یا کاهش آن و دلیل چاقی مفرط فرد اطلاعات مفیدی بدست آورد.

در کنار بررسی لپتین موارد زیر نیز مورد بررسی قرار می گیرند:

• بالا رفتن میزان سطح لپتین در دیابت های ایجاد شده در دوران بارداری و نیز بروز تشنج های زودرس در دوران بارداری
• نقش و اثر لپتین در ناباروری شخص
• ارتباطی که میان لپتین و افسردگی و اضطراب وجود دارد.
• ارتباط میان سطح لپتین، کم شدن وزن بدن و میزان گرسنگی فرد
• نقش لپتین در حفظ کردن میزان گلوکز بدن و ارتباطی که با انسولین دارد.

آیا افراد چاق باید از آزمایش لپتین استفاده کنند؟

آزمایش لپتین جزو آزمایشاتی نیست که به صورت مداوم و مکرر مورد استفاده قرار بگیرد و به همه افراد توصیه نمی شود.

چنان چه فردی دارای چاقی مفرط است و مدام حس گرسنگی دارد یا زمانی که کودکی شدیدا چاق است باید برای ارزیابی بیشتر وضعیت، از آزمایش لپتین استفاده نمایند.

آیا انجام آزمایش لپتین نیاز به آمادگی خاصی دارد؟

بله برای اینکه آزمایش لپتین را انجام بدهید باید مدت ۸ ساعت پیش از انجام آزمایش ناشتا باشید و از مصرف کردن مواد غذایی و نوشیدنی ‌ها خودداری کنید.

پیش از انجام آزمایش چنانچه از داروی خاصی استفاده می ‌کنید باید پزشک را در جریان آن داروها قرار دهید تا اگر لازم است مصرف داروها را پیش از انجام آزمایش قطع نمایید.