دوران بارداری جزو دوران های پیچیده و حساس در زندگی زنان است که به مراقبت های ویژه ای احتیاج دارد.

در این دوران پزشکان با استفاده از ابزار هایی به صورت مکرر سلامت مادر و جنین را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و هر آنچه برای سلامت آنها لازم و ضروری است را انجام می دهند.

برخی آزمایشاتی که پزشکان در دوران بارداری تجویز می کنند برای تمام مادران باردار لازم و ضروری است اما برخی دیگر با توجه به شرایط خاص مادر و جنین تجویز می گردد و انجام آنها به مادر توصیه می شود.

با استفاده از آزمایشات قبل از بارداری پزشکان می توانند مشکلات احتمالی موجود را شناسایی کرده و برای رفع آنها اقدامات لازم و به موقع را انجام دهند تا سلامت مادر و جنین حفظ گردد.

آزمایشات دوران بارداری

آزمایشات دوران بارداری و تست بارداری انواع مختلف دارند که عبارتند از:

چکاب ابتدایی دوران بارداری

از جمله آزمایشاتی که پزشک در اوایل بارداری (۱۰ هفته اول) برای مادر تجویز می کند آزمایشات چکاب ابتدایی دوران بارداری است که با هدف بررسی سلامت کلی بدن مادر و بیماری هایی که ممکن است وجود داشته باشد انجام می گیرد.

از جمله چکاب های ابتدایی دوران بارداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آزمایش قند خون مادر به صورت ناشتا
• آزمایش کلیه
• آزمایش شمارش سلول های خونی
• آزمایش تیروئید
• تست مربوط به HIV
• آزمایش تعیین گروه خونی
• آزمایش هپاتیت B وC
• آزمایش ادرار
• آزمایش سفلیس

انجام غربالگری در سه ماه اول بارداری

آزمایشات غربالگری جزو آزمایشات مهم دوران بارداری است که از طریق آن مشکلات ژنتیکی مربوط به جنین مورد بررسی قرار می گیرد.

غربالگری اول شامل آزمایش خون است که با استفاده از آن پروتئین پلاسمایی و همچنین هورمون گنادوتروپین بسیار دقیق مورد بررسی قرار می گیرد.

بالا بودن میزان این دو ماده نشانه ای از وجود اختلال های کروموزومی در جنین است.

در غربالگری اول آزمایش ادرار هم انجام میشود تا از طریق آن وجود عفونت، پروتئین و همچنین قند داخل ادرار بررسی شود و بیماری دیابت و پرکاری تیروئید ارزیابی گردد.

از دیگر آزمایشات غربالگری اول می توان به سونوگرافی NT اشاره نمود.

در این سونوگرافی وضعیت مربوط به پشت گردن جنین مورد ارزیابی قرار می گیرد تا ریسک سندروم داون بودن جنین بررسی شود.

کلفت بودن پوستی که در پشت گردن وجود دارد و داشتن چین و چروک در این ناحیه ریسک سندروم داون بودن جنین را بیش‌تر می کند.

انجام غربالگری در سه ماهه دوم بارداری

در هفته های ۱۳ تا ۲۷ بارداری یعنی سه ماهه دوم بارداری غربالگری سه ماهه دوم را انجام می دهند.

زمانی که نتیجه حاصل از غربالگری اول پر خطر باشد از این غربالگری جهت بررسی های بیشتر استفاده می کنند.

در سه ماهه دوم پزشک اقدام به بررسی وزن، میزان فشار خون و اندازه رحم کرده و چگونگی رشد جنین را ارزیابی می کند.

نتایج حاصل از آزمایشات ژنتیکی در سطوح کم خطر، متوسط و پر خطر قرار می گیرد.

زمانی که در سه ماه اول نتیجه این آزمایشات پرخطر باشد پزشک انجام آزمایشات غربالگری سه ماهه دوم را به مادر توصیه می کند تا اختلال ژنتیکی در این سه ماهه دوم مورد بررسی قرار گیرد.

در غربالگری سه ماهه دوم پزشک با دریافت نمونه خون میزان ۴ ماده که به وسیله جنین و جفت به وجود می آید را بررسی می کند.

چنان چه مقدار مشخصی از این ۴ ماده در نمونه خون وجود داشته باشد ریسک نقص های مادرزادی و نقص در لوله عصبی بالا می رود.

در این دوره آزمایشات مربوط به دیابت نیز انجام می گیرد.

برای انجام آزمایش دیابت ابتدا قند خون ناشتا بررسی میشود بعد با مصرف گلوکز خوراکی و گذشت یک ساعت برای سه مرتبه قند خون دوباره اندازه گیری میشود.

غربالگری یکپارچه

چنان چه در غربالگری سه ماهه اول مادر نتواند سونوگرافی NT را انجام دهد غربالگری یکپارچه را پزشک توصیه می کند.

این غربالگری شامل ترکیب کردن نتیجه حاصل از آزمایش خون ۱۱ الی ۱۳ هفتگی و آزمایشات نشانگر ۴ گانه انجام شده در هفته ۱۵ الی ۱۷ بارداری می باشد.

با بررسی نتیجه این آزمایشات ترکیبی اطلاعاتی درمورد ریسک ایجاد جنین سندروم داون و وجود نقص در لوله های عصبی به دست می آید.

انجام سونوگرافی آنومالی

در هفته ۱۶ الی ۱۸ بارداری سونوگرافی آنومالی انجام میشود تا عارضه های موجود در قلب جنین، ستون فقرات وی، صورت و ناحیه شکم مشخص گردد و چگونگی رشد جنین مورد بررسی قرار بگیرد.

با انجام این سونوگرافی رشد جنین و مشکلاتی که برای رشد او وجود دارد مشخص میشود.

آزمایش DNA آزاد جنینی

یکی از روش های قطعی تشخیص  ناهنجاری های مادرزادی و ژنتیکی  استفاده از این آزمایش است.

از طریق این آزمایش DNA جنین از خون مادر استخراج شده و مورد بررسی قرار می گیرد.

این DNA  سندروم داون بودن و  تریزومی ۱۳ و ۱۸ را مورد بررسی قرار می دهد.

این آزمایش را از هفته دهم می توان انجام داد و بیشتر در زنانی که بارداری پر خطر دارند به کار گرفته میشود و در ایران انجام نمی‌شود (نمونه را به خارج از کشور ارسال می کنند).

انجام آن جزو آزمایشات کم خطر نسبت به آزمایش آمینوسنتز است.

انجام آزمایشات تشخیصی تهاجمی بارداری

برای اینکه به طور قطع وجود نقص های مادرزادی را تشخیص دهند از این نوع آزمایشات استفاده می کنند.

با استفاده از این آزمایشات امکان آسیب دیدن جنین وجود دارد و باید خیلی با احتیاط انجام شوند.

در صورت وجود غربالگری های پر خطر این آزمایشات توصیه می گردد و چون دارای دقت بسیار بالایی هستند برای ختم بارداری ملاک پزشک قانونی می باشند.

از جمله آزمایشات تشخیصی تهاجمی بارداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

انجام نمونه برداری از پرز های جفتی موجود

یکی دیگر از آزمایشات دوران بارداری انجام نمونه برداری از پرزهای جفتی است که در هفته ۱۶ الی ۱۸ بارداری مورد استفاده قرار می گیرد.

با استفاده از این آزمایش ناهنجاری های کروموزومی مشخص می گردد ولی نقص هایی که در لوله های عصبی وجود دارد را نشان نمی دهد.

آزمایش آمینوسنتز

با استفاده از آزمایش آمینوسنتز علاوه بر اختلال های کروموزومی موجود می توان نقص های موجود در لوله های عصبی را شناسایی نمود.

در صورت وجود نقص در لوله عصبی احتمال اختلال کروموزومی نیز بالا می رود.

برای انجام آزمایش آمینوسنتز سوزنی بلند و در عین حال باریک را وارد شکم کرده و از مایع آمنیوتیک نمونه ای خارج می گردد.

مایع آمنیوتیک دارای سلول جنینی بوده و اختلال ژنتیکی را نشان می دهد.

انجام غربالگری در سه ماهه سوم بارداری

در سه ماهه سوم آزمایشات را برای اطمینان یافتن از سلامت مادر و جنین انجام می دهند.

این آزمایشات شامل بررسی علائم حیاتی جنین، ارزیابی جفت و موقعیتی که جنین دارد و بررسی مشخصات بیوفیزیکی موجود می باشد.

در غربالگری سوم تست بدون استرس را انجام می دهند که شامل نوار قلب جنین است و از طریق آن حرکات و ضربان قلب جنین بررسی می گردد.

این تست در ۲۰ دقیقه انجام میشود و در صورت عدم تحرک جنین پی به خواب بودن جنین برده و با پخش موسیقی موجب بیداری جنین می‌شوند و تست مورد نظر را انجام می دهند.

انجام آزمایش مانیتور جنینی

در آخرای بارداری پزشک ضربان قلب جنین را مورد بررسی قرار داده و این کار را با گوشی فتوسکوپ که نوعی گوشی پزشکی است انجام می دهد.

گاهی اوقات نیز برای بررسی دقیق تر مانیتور الکترونیکی را به‌کار می گیرند و با استفاده از نوار هایی بر روی شکم مادر، ضربان قلب جنین اندازه گیری میشود.