هماتولوژی، مایعی (خون) که حاوی گلبول قرمز خون، گلبول سفید خون، پلاکت و پلاسما است را شامل میشود.

خون از ترکیب پلاسما و سلول های خونی (که از طریق سلول های بنیادی مغز استخوان به وجود می آیند) تشکیل شده است و از طریق رگ ها و سیاهرگ ها به قسمت های مختلف بدن منتقل می گردد.

نقش هماتولوژی منتقل کردن مواد مغذی و اکسیژن که منابع حیاتی بدن هستند، به سراسر بدن است.

گلبول قرمز موجب انتقال اکسیژن به قسمت های مختلف بدن می‌شوند، گلبول های سفید خون وظیفه محافظت از بدن در برابر عفونت ها را داشته و پلاکت خون نیز در کنترل شدن خونریزی نقش دارد.

با گردش خون در بدن، اسیدیته شدن بدن فراهم شده و آب در بدن گردش پیدا می کند.

وجود اختلال در خون موجب ایجاد مشکل در عملکرد بدن شده و بر روی سیستم لنفاوی بدن و اندام های آن تاثیر منفی می گذارد.

از طریق هماتولوژی علت این اختلال ها و عوارض های ایجاد شده برای بدن مشخص شده و می توان با استفاده از آن برای درمان تصمیم گیری کرد.

هماتولوژی و سلول های خونی

آزمایش شمارش کامل سلول های خونی جزو آن دسته آزمایشات پرکاربرد است که در مورد سلامت عمومی بدن اطلاعات خوبی را ارائه می کند.

گلبول های خون شامل گلبول قرمز و سفید و لخته خون است.

گلبول های قرمز که به اریتوسیت معروف هستند تقریبا نصف خون‌ را در برگرفته اند و چنان چه کم باشد فرد دچار کم خونی می‌شود.

گلبول های سفید که به لکوسیت نیز معروف هستند از بدن در برابر میکروب ها و عفونت ها محافظت می کند که در صورت زیاد بودن سلول های آن می توان به وجود عفونت در بدن و بیماری های مربوط به سیستم ایمنی بدن پی برد.

پلاکت ها هم لخته شدن خون را ایجاد می کنند و در صورت بالا و یا پایین بودن، عوارضی را برای بدن به همراه دارند.

هماتولوژی موجب درمان چه بیماری میشود؟

هماتولوژی موجب تشخیص دادن، درمان کردن و پیگیری بیماری هایی که بر روی خون رخ داده است، میشود و بر روی دو حوزه تمرکز دارد:

• بیماری های خوش خیم
• بیماری های بدخیم

از شایع ترین اختلالاتی که از طریق هماتولوژی قابل شناسایی است را برایتان در این مقاله سایت آزمایشگاه خسروشاهی آورده ایم که می توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیماری کم خونی

اختلالی که ناشی از کم بودن میزان گلبول قرمز خون رخ می دهد را کم خونی می گویند.

کم خونی اکثرا ناشی از فقر آهن است و با ضعف، وجود خستگی، سردرد، گیجی و … همراه است.

هماتولوژی می تواند از طریق بررسی این موضوع و تجویز دارو و داشتن رژیم غذایی مناسب، سطح هموگلوبین را به اندازه نرمال رسانده تا اختلال کم خونی رفع گردد.

بیماری کم خونی مدیترانه ای

این بیماری با نام تالاسمی نیز معروف است و نوعی بیماری ارثی می باشد که باید به طور منظم در طول زندگی تحت درمان قرار گیرد‌.

علائم ناشی از این بیماری در دوران نوزادی بروز پیدا می کند و با ضعف، نبود اشتها، وجود بی حالی  و داشتن رنگ پریدگی همراه است.

هماتولوژی موجب تحت نظر بودن بیمار مبتلا به کم خونی مدیترانه ای به صورت منظم شده تا تزریق خون انجام گیرد.

بیماری سرطان خون

لوسمی بیماری است که در گلبول سفید خون رخ داده و با نام سرطان خون در میان مردم شناخته شده است.

این بیماری جدی بوده و بیشتر در دوران کودکی و در افراد بالای ۵۵ سال دیده میشود‌ و دلیل آن تکثیر غیر طبیعی سلول ها در مغز استخوان است که سیستم تولید خون را تحت تاثیر قرار می دهد.

آزمایش سرطان خون با توجه به نوع سلول (میلوئید و یا لنفوبلاستیک) و زمان پیشرفت در دو دسته لوسمی حاد و یا مزمن قرار می گیرد.

علائم ناشی از این بیماری چون رنگ پریدگی، خونریزی لثه، داشتن تب شدید، نداشتن اشتها و …، ناگهانی رخ داده و خیلی سریع پیشرفت می کنند.

بیماری هموفیلی

نوعی بیماری انعقادی است که به صورت ژنتیکی رخ داده و بسیار نادر می باشد.

این بیماری باعث لخته نشدن خون شده و در صورت وارد شدن آسیب با خونریزی های طولانی همراه است.

بیماری لنفادنوپاتی

زمانی که غدد لنفاوی مربوط به سیستم ایمنی بدن زیاد از حد تورم کنند این بیماری رخ می دهد که دلیل آن وجود یکسری بیماری زمینه ای است.

این بیماری بر اثر وجود عفونت های ویروسی، انگلی، باکتریایی و یا بیماری های سرطانی رخ می دهد‌.

هماتولوژی غدد لنفاوی بزرگ شده را از لحاظ وجود این بیماری تحت بررسی قرار می دهد.

آزمایش هماتولوژی چیست؟

آزمایش هماتولوژی به آزمایش خون شمارش سلول های خونی گفته می‌شود که از طریق آن سلامت فرد از لحاظ ابتلا به عفونت، سرطان و التهاب مورد بررسی قرار می گیرد.

این آزمایش را معمولا جهت بررسی کردن سلامت عمومی بدن تجویز می‌ کنند و جزو آزمایش خون ناشتا نیست سلول های خونی، پروتئین های موجود در خون، مغز استخوان فرد و اندام هایی که تولید کننده خون هستند را مورد ارزیابی قرار می دهد‌.

از طریق این آزمایش وجود اختلالات خونی چون کم خونی، ابتلا به عفونت، بیماری هموفیلی، لختگی خون و سرطان خون تشخیص داده میشود.

۹۵ درصد سلول های خونی که از طریق آزمایش هماتولوژی مورد بررسی قرار می گیرد در مغز استخوان که ماده ای نرم در درون استخوان است، تولید می گردد.

اکثر مغز استخوان موجود در بدن در استخوان های پستان، لگن و ستون فقرات است.

غدد لنفاوی، طحال و کبد دیگر اندام هایی هستند که به تنظیم کردن سلول های خونی کمک لازم را می کنند.

چرا آزمایش هماتولوژی انجام می‌شود؟

تست هماتولوژی یکی از تست های اساسی و کلیدی در علم پزشکی است که به منظور ارزیابی سلامت عمومی فرد و تشخیص بیماری ها انجام می شود.

این آزمایشات می تواند به پزشکان کمک کند تا اطلاعات مهمی در مورد اجزای خون مانند گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها به دست آورند.

به طور خاص، شمارش کامل خون (CBC) می تواند در تشخیص انواع اختلالات خونی، از جمله کم خونی، عفونت ها و مشکلات لخته شدن خون مفید باشد.

به عنوان مثال، تعداد کم گلبول های قرمز خون می تواند نشان دهنده کم خونی باشد، در حالی که تعداد بالای گلبول های سفید می تواند نشان دهنده عفونت یا بیماری التهابی باشد.

علاوه بر این، آزمایش هماتولوژی می تواند در پیگیری شرایط پزشکی موجود و ارزیابی اثر درمان ها موثر باشد.

برای بیماران مبتلا به بیماری های خونی مانند لوسمی یا لنفوم، این آزمایش ها به پزشکان کمک می کند تا پیشرفت بیماری و پاسخ به درمان را ارزیابی کنند.

همچنین در شرایطی مانند جراحی یا قبل از شروع درمان‌های خاص، پزشکان ممکن است از این آزمایش‌ها برای ارزیابی وضعیت خون بیمار و اطمینان از ایمنی روش‌های پزشکی استفاده کنند.

به طور کلی، آزمایش هماتولوژی یک ابزار حیاتی برای شناسایی، تشخیص و مدیریت انواع بیماری ها و شرایط بهداشتی است.

مزایا انجام آزمایش هماتولوژی

تست هماتولوژی به عنوان یک ابزار کلیدی در تشخیص و مدیریت بیماری ها مزایای زیادی دارد.

این آزمایش به پزشکان کمک می کند تا وضعیت سلامت کلی بیمار را ارزیابی کنند و اطلاعات دقیقی در مورد ترکیب سلولی خون به دست آورند.

پزشکان با اندازه گیری پارامترهایی مانند تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها می توانند اختلالات خونی، عفونت ها، کم خونی و سایر بیماری ها را شناسایی کنند.

علاوه بر این، آزمایش خون شناسی می تواند به ردیابی اثربخشی درمان ها و پیشرفت بیماری کمک کند.

پزشکان با انجام دوره ای این آزمایش می توانند تغییراتی را در وضعیت بیمار مشاهده کرده و در صورت لزوم تغییراتی در برنامه درمانی ایجاد کنند.

همچنین این آزمایش می‌تواند نقش بسزایی در پیشگیری از مشکلات جدی‌تر در بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن یا تحت درمان بیماری‌های خاص داشته باشد.

مراحل انجام آزمایش هماتولوژی

آزمایش هماتولوژی معمولاً با مراحل خاصی انجام می شود که از دقیق و قابل اعتماد بودن نتایج به دست آمده اطمینان حاصل می کند.

ابتدا بیمار برای آزمایش به آزمایشگاه می رود و ممکن است نیاز به پر کردن فرم هایی داشته باشد که شامل اطلاعات شخصی و سابقه پزشکی است.

سپس با استفاده از سوزن از ورید بازو نمونه خون بیمار گرفته می شود.

این خون معمولاً در لوله های مخصوصی که حاوی مواد نگهدارنده است جمع آوری می شود.

در آزمایشگاه، نمونه خون تحت آنالیزهای مختلف هماتولوژیک قرار می گیرد.

دستگاه‌های هماتولوژی خودکار برای اندازه‌گیری پارامترهای مختلف مانند تعداد گلبول‌های قرمز و سفید، هموگلوبین و میانگین حجم گلبول‌های قرمز استفاده می‌شوند.

این اندازه گیری ها به پزشکان کمک می کند تا تشخیص های دقیق تری داشته باشند و شرایط سلامتی بیمار را بهتر درک کنند.

آزمایشات رایج هماتولوژی

آزمایش های هماتولوژی موارد زیر را شامل میشود:

شمارش کامل سلول خونی و یا CBC

از طریق این آزمایش گلبول‌های قرمز، گلبول سفید و پلاکت ها اندازه گیری شده و سایز، تعداد و بلوغ سلول ها مورد بررسی قرار می گیرد.

از طریق این آزمایش ناهنجاری های زیادی  با بررسی تخریب و تولید سلول ها مشخص می گردد.

آزمایش گلبول قرمز خون و یا RBC

از طریق این آزمایش تعداد گلبول ‌های قرمز خون مورد بررسی قرار می ‌گیرد و چنانچه تعداد آنها کم باشد نشانه‌ای از وجود کم خونی در بدن فرد است.

آزمایش هموگلوبین

هموگلوبین به پروتئینی که در داخل گلبول قرمز خون وجود دارد گفته می‌شود و وظیفه انتقال اکسیژن از ریه‌ ها به اندامهای بدن را بر عهده دارد.

آزمایش هماتوکریت

این آزمایش نسبت گلبول قرمز بر پلاسما را نشان می دهد و میزان گلبول قرمز را مشخص می کند.

آزمایش میانگین حجم کورپوسکولار و یا MCV

از طریق این آزمایش حجم متوسط گلبول قرمز خون مشخص میشود که چنان چه بالا تر از حد نرمال باشد نشانه میزان پایین ویتامین B12 و اگر کمتر از حد نرمال باشد نشانه کم خونی و یا تالاسمی است.

آزمایش میانگین هموگلوبین کورپوسکولار و یا MCH

این آزمایش میزان هموگلوبین در گلبول قرمز را نشان می دهد و مقدار بالای آن به دلیل کمبود ویتامین B و فولات است و اندازه کم آن نشانه فقر آهن و کم خونی است.

آزمایش رتیکولوسیت‌ها

این آزمایش درصد گلبول قرمز نابالغ در کل گلبول قرمز های موجود را نشان می دهد.

آزمایش وسعت توزیع گلبول قرمز و یا RDW

این آزمایش نیز به عنوان قسمتی از آزمایش شمارش کامل سلول های خونی و هماتولوژی به کار برده می‌شود.

آزمایش گلبول سفید خون و یا WBC

برای بررسی طبیعی بودن و یا نبودن گلبول سفید خون این آزمایش را انجام می دهند.

گلبول های سفید در برابر بیماری ها ترشح می‌شوند و وظیفه حفاظت از بدن را بر عهده دارند هر چه میزان آن بالا باشد نشانه وجود عفونت و التهاب است.

آزمایش پلاکت ها

پلاکت ها باعث لخته شدن خون شده وبه صورت تکه های سلولی وجود دارند.

چنان چه میزان پلاکت ها کم باشد لخته شدن خون اتفاق نمی افتد و فرد با خونریزی مواجه می گردد.

مقدار نرمال آزمایش هماتولوژی

با توجه به آزمایش هماتولوژی انجام شده باید در صورت نرمال بودن نتایج زیر حاصل گردد:

• گلبول قرمز و یا RBC باید بین ۳.۸ تا ۵.۴ میلیون باشد.
• ‌ گلبول سفید و یا WBC باید بین ۴۴۰۰ تا ۱۲۰۰۰ باشد.
• هماتوکریت و یا HCT باید در زنان ۱۲ گرم در دسی لیتر و در مردان ۱۳ گرم در دسی لیتر باشد.
• هموگلوبین که باید در زنان بین ۱۲ تا ۱۵ گرم در دسی لیتر و در مردان بین ۱۴ تا ۱۷ گرم در دسی لیتر باشد.
• رتیکولوسیت‌ ها که میزان نرمال آن باید بین ۱ تا ۲ درصد باشد.
• وسعت توزیع گلبول‌های قرمز و یا RDW باید بین ۵.۱۱ الی ۵.۱۴ باشد.
• پلاکت و یا PLT در افراد سالم بین ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ است، عدد کمتر از ۵۰۰۰۰ نشانه وجود خونریزی است.
• میانگین حجم کورپوسکولار و یا MCV باید بین عدد ۷۵ تا ۱۰۰ FL باشد.
• میانگین هموگلوبین کورپوسکولار و یا MCH باید بین عدد ۲۷ تا ۳۰ پیکوگرم بر سلول باشد.

هزینه آزمایش هماتولوژی

هزینه آزمایش هماتولوژی به عوامل مختلفی بستگی دارد و می تواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد.

به طور کلی هزینه این آزمایش معمولاً شامل هزینه نمونه برداری، تجهیزات و دستگاه های مورد استفاده برای آنالیز خون و همچنین نیروی انسانی و کارشناسان درگیر در فرآیند انجام آزمایش می باشد.

در بسیاری از کشورها این هزینه ها توسط بیمه درمانی پوشش داده می شود.

به خصوص اگر آزمایش به عنوان بخشی از ارزیابی پزشکی یا پیگیری یک بیماری خاص تجویز شود.

علاوه بر این، نوع و تعداد پارامترهای اندازه گیری شده در آزمایش هماتولوژی نیز می تواند بر هزینه نهایی تأثیر بگذارد.

به عنوان مثال، آزمایش‌های پایه شامل تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها معمولاً هزینه کمتری دارند، در حالی که آزمایش‌های پیشرفته‌تر که به تجزیه و تحلیل‌های تخصصی‌تر نیاز دارند ممکن است هزینه بیشتری داشته باشند.

در نهایت مشاوره با پزشک و آزمایشگاه می تواند به بیماران کمک کند تا از جزییات هزینه ها و پوشش بیمه ای مطلع شوند و در مورد آزمایش تصمیم بهتری بگیرند.