آزمایش پرولاکتین (Prolactin) برای بررسی سلامت باروری در زنان و مردان انجام می‌شود. همچنین هورمون پرولاکتین به زنان پس از زایمان برای تولید شیر کمک می‌کند. حتی افزایش این هورمون در زنان غیرباردار می‌تواند منجر به ترشح شیر شود.

عملکرد خاص سطح پرولاکتین در مردان به خوبی شناخته شده نیست اما می‌تواند رضایت جنسی در مردان و حتی زنان را اندازه‌گیری کند. از طرفی آزمایش پرولاکتین مشکلات ناشی از هورمون‌ها را به خوبی نشان می‌دهد.

پرولاکتین خون زنان باردار بیشتر است، زیرا این هورمون باعث بزرگ شدن سینه‌ها در دوران بارداری و ترشح شیر می‌شود. از همین‌رو به آن هورمون شیر هم می‌گویند.

آزمایش پرولاکتین چیست؟

این آزمایش به بررسی سطح هورمونی با همین نام در خون می‌پردازد که غده هیپوفیز مسئول ترشح آن است. درواقع هورمون پرولاکتین (PRL) بر سایر هورمون‌های جنسی همچون استروژن و پروژسترون اثر می‌گذارد و نقش مهمی در عملکرد متابولیسم بدن ایفا می‌کند.

اگر باردار هستید یا به تازگی زایمان کرده‌اید سطح این هورمون در بدن شما افزایش می‌یابد تا بتوانید شیر مادر به فرزند خود دهید. اما احتمال آن وجود دارد در صورت عدم بارداری یا جنسیت مرد هم بدن شما سطح پرولاکتین بالایی داشته باشد.

آزمایش پرولاکتین (Prolactin) برای چیست؟

این آزمایش در صورت وجود علائم زیر برای زنان و مردان انجام می‌شود:

علت آزمایش پرولاکتین در زنان

ناباروری

آکنه غیرطبیعی

حساسیت در سینه‌ها

پریود نامنظم یا بدون قاعدگی

احساس درد هنگام رابطه جنسی

ترشح شیر از سینه‌ها بدون بارداری

بروز علائم یائسگی مثل گُر گرفتن و خشکی واژن

علت آزمایش پرولاکتین در مردان

مشکل نعوظ

کاهش میل جنسی

حساسیت یا بزرگ شدن سینه‌ها

تولید شیر از سینه‌ها (بسیار نادر)

کمبود غیرطبیعی موی بدن و صورت

علل مشترک تست prolactin

مشکلات بینایی

سردردهای بدون دلیل

علت بالا بودن و افزایش پرولاکتین چیست؟

سطح پرولاکتین به طور معمول در دوران بارداری و شیردهی افزایش می یابد. همچنین افزایش خفیف و موقتی پرولاکتین نیز ممکن است به دلیل شرایط زیر باشد:

استرس فیزیکی، مانند تجربه درد

ورزش

خوردن یک وعده غذایی

رابطه جنسی

تحریک نوک پستان بی ارتباط با شیردهی

آسیب به ناحیه قفسه سینه

حملات صرعی

برخی شرایط و داروها می توانند باعث افزایش طولانی مدت (مداوم) سطح پرولاکتین شوند.

علت سطح غیرطبیعی پرولاکتین در آزمایش خون

به‌طور معمول سطح این هورمون باید در آزمایش خون مردان و زنان به مقدار کمی وجود داشته باشد. بالا بودن آن نشان دهنده موارد زیر است:

• بی‌اشتهایی (اختلال خوردن)
• داروهای تجویزی (برای درمان افسردگی، فشارخون بالا یا روان‌پریشی)
• آسیب و تحریک قفسه سینه (ایجاد زخم، زونا یا پوشیدن سوتین بسیار تنگ)
• بیماری‌های موثر بر هیپوتالاموس (بخشی از مغز که کنترل‌کننده غده هیپوفیز است)
• پرولاکتینوما/Prolactinoma (وجود تومور خوش‌خیم در غده هیپوفیز که تولیدکننده مقدار زیادی پرولاکتین است)

آزمایش پرولاکتین چرا تجویز می‌شود؟

تست Prolactin معمولا برای تشخیص بیماری‌های مرتبط با افزایش سطح این هورمون در بدن تجویز می‌شود. برخی شرایط که ممکن است سبب افزایش سطح پرولاکتین شوند عبارتند از:

• بررسی دلیل ناباروری
• بیماری‌های کلیوی، کبدی و تیروئیدی
• بررسی وجود یا عدم وجود تومور هیپوفیز
• تایید یا رد بالا بودن هورمون پرولاکتین خون
• بررسی علت کاهش هورمون تستوسترون در مردان
• برای تشخیص انجام این آزمایشات به دکتر غدد مراجعه کنید.

هورمون prolactin در آزمایش خون چیست؟

پرولاکتین یک هورمون پستانی است که توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود. این هورمون در زنان باردار برای دوران شیردهی و مردان برای تنظیم سطح تستوسترون یا عملکرد جنسی بسیار مهم است. همچنین Prolactin بر روی رشد و تکثیر سلول‌های پستان اثرگذاری زیادی دارد.

بالا بودن این هورمون در بدن باعث برخی مشکلات همچون بیماری‌های پستان، ناباروری، اختلال در قاعدگی و کاهش عملکرد جنسی می‌شود.

سطح طبیعی آن معمولا به سن، جنس، و وضعیت فیزیولوژیک فرد بستگی خواهد داشت.

نقش پرولاکتین در تخمک‌گذاری چیست؟

پرولاکتین با مکانیسم‌های زیر بر تخمک‌گذاری اثر می‌گذارد:

• هورمون پرولاکتین با افزایش گیرنده‌های LH روی جسم زرد باعث تولید پروژسترون می‌شود.
• با مهار ترشح برخی هورمون‌ها در اواسط سیکل و توقف افزایش LH باعث مهار یا کاهش تخمک‌گذاری می‌شود.
• هورمون پرولاکتین باعث مهار ترشح GnRH شده و به دنبال آن باعث کاهش تولید FSH و LH می‌شود و سطح استروژن و پروژسترون کاهش یافته و منجر به ایجاد هایپوگونادیسم (hypogonadism)می‌شود.
• همچنین تولید آندروژن آدرنال (Adrenal androgens) را تحریک می‌کند و باعث افزایش وزن، عدم تخمگ گذاری و پرمویی می‌شود.

بهترین زمان انجام آزمایش پرولاکتین

پیشنهاد می‌شود نمونه آزمایش ۳ یا ۴ ساعت پس از بیدار شدن از خواب شامگاهی گرفته شود. این آزمایش نیاز به ناشتایی دارد.

آیا آزمایش پرولاکتین در پریودی انجام می‌شود؟

آزمایش پرولاکتین در پریودی محدویتی ندارد. برخی پزشکان با توجه به وضعیت بیمار، ممکن است انجام این تست را در روزهای دوم و سوم پریودی تجویز کنند.

اقدامات لازم قبل از آزمایش پرولاکتین

تست prolactin یک آزمایش خونی است که به صورت عادی در آزمایشگاه انجام می‌شود. برای انجام آن بهتر است تمامی دستورالعمل‌های خاص برای پیش‌آمادگی که پزشک توصیه می‌کند را به درستی و با دقت رعایت کنید.

آن‌ها عبارتند از:

بهتر است آزمایش پس از دوره قاعدگی زنان انجام شود.

معمولا توصیه می‌شود 8 تا 12 ساعت قبل از آزمایش جزء آب چیزی نخورید و ناشتا باشید.

در صورت مصرف داروی خاص حتما به پزشک خود اطلاع دهید تا اگر نیاز بود دستورات لازم داده شود.

قبل از آزمایش از استرس، هیجان، انجام فعالیت بدنی سنگین، تحریک سینه‌ها، پوشیدن لباس تنگ و سوتین خودداری کنید.

سطح طبیعی پرولاکتین چیست؟

محدوده مقادیر طبیعی برای سطوح پرولاکتین ممکن است در آزمایشگاه های مختلف کمی متفاوت باشد. حتماً به محدوده مقادیر نرمال ذکر شده در گزارش آزمایشگاهی خود نگاه کنید یا اگر در مورد نتایج خود سؤالی دارید از پزشک خود بپرسید.

به طور کلی، مقادیر طبیعی پرولاکتین عبارتند از:

برای افرادی که در بدو تولد به آنها مرد (AMAB) اطلاق شده است : کمتر از 20 نانوگرم در میلی لیتر (نانوگرم در میلی لیتر).

برای افرادی که در بدو تولد به زن (AFAB) اطلاق شده و باردار یا شیرده نیستند: کمتر از 25 نانوگرم در میلی لیتر.

برای افرادی که باردار یا شیرده هستند: ۸۰ تا ۴۰۰ نانوگرم در میلی لیتر.

تفسیر جواب آزمایش پرولاکتین (Prolactin)

به‌طور طبیعی بالا بودن سطح پرولاکتین در آزمایش خون نشان دهنده وجود یک بیماری زمینه‌ای است. مگر این‌که فرد باردار باشد. زیرا سطح بالای prolactin در دوران بارداری و زمانی که مادر شیرده است، طبیعی خواهد بود. (معمولا به 600 ng/ml می‌رسد)

سطح بالای پرولاکتین خون

پزشکان سطح پرولاکتین 50 تا 100 نانوگرم در میلی‌لیتر برای زنان غیر باردار و مردان را نسبتا بالا می‌دانند. درواقع باید بگوییم عوامل افزایش این هورمون در بدن همچون برخی بیماری‌ها سطح آن را از 200 ng/ml بالاتر نخواهد برد.

تنها در صورت بروز پرولاکتینوما بسیار شدید ممکن است استثنا به وجود آید و سطح پرولاکتین در آزمایش خون تا 50000 نانوگرم در میلی‌لیتر برسد. اما در برخی مواقع عواملی همچون استرس زیاد یا ناشتا نبودن میتواند سطح پرولاکتین را بیش از حد بالا نشان دهد که در این صورت آزمایش تکرار خواهد شد.

داروهای اثرگذار بر افزایش prolactin در آزمایش خون عبارتند از:

ریسپریدون (risperidone)

هالوپریدول (haloperidol)

متوکلوپرامید (Metoclopramide)

سطح پایین پرولاکتین خون

سطح prolactin کمتر از محدوده طبیعی نشان‌دهنده عملکرد نادرست غده هیپوفیز است که مشکل اساسی ایجاد نمی‌کند. درواقع سطح پایین این هورمون به درمان نیازی ندارد.

برخی داروهای موثر در کاهش سطح پرولاکتین آزمایش خون عبارتند از:

دوپامین (Intropin): مناسب برای افراد شوک زده

لوودوپا (Levodopa): مناسب برای بیماری پارکینسون

مشتقات آلکالوئید ارگوت (Ergot alkaloid derivatives): برای سردردهای شدید