کم خونی چیست؟
کم خونی زمانی اتفاق می افتد که میزان هموگلوبین خون به زیر میزان نرمال برسد. کاهش هموگلوبین خود را با کاهش تعداد گلبول های قرمز خون (RBC) و هماتوکریت (HCT) نشان می دهد.
کم خونی با توجه به سوابق پزشکی و خانوادگی، معاینه‌ی بدنی و نتایج آزمایش کم خونی، تشخیص داده می شود. افزایش سرعت یا نامنظم بودن ضربان قلب، افزایش سرعت تنفس، افزایش اندازه‌ی کبد و طحال از علائمی هستند که در کم خونی می توان دید.
آزمایش کم خونی به عنوان یک آزمایش خون تشخیصی؛ از مهم ترین و پرکاربردترین آزمایش هاست که ضرورت آن بر کسی پوشیده نیست.
از آنجا که کم خونی دلایل زیادی دارد، ممکن است بیماری هایی مانند نارسایی کلیه، مسمومیت با سرب (در کودکان) و کمبود ویتامین (کمبود ویتامین مانند B۱۲ و اسید فولیک) نیز مورد بررسی قرار گیرند.
علائم کم خونی فقر آهن چیست؟
افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن خفیف یا متوسط ممکن است علائمی نداشته باشند. کم خونی ناشی از فقر آهن جدی تر ممکن است باعث علائم رایج کم خونی مانند خستگی، تنگی نفس یا درد قفسه سینه شود.
بسیاری از علائم آنمی با کمبود اکسیژن به اندام ها و بافت های بدن مرتبط است. اگر کم خونی دارید، ممکن است علائمی مانند:
ضعف
سردرد
خستگی
غش کردن
تنگی نفس
درد قفسه سینه
دست و پاهای سرد
ضربان قلب بسیار سریع یا نامنظم
رنگ پریدگی پوست، لثه ها یا ناخن ها
سبکی سر یا سرگیجه، به ویژه هنگام فعالیت یا ایستادن
علائم دیگری که ممکن است در برخی از انواع کم خونی رخ دهد عبارتند از:
زردی
التهاب زبان
مشکل در تمرکز
ناخن های شکننده
ترک در کناره های دهان
غدد لنفاوی بزرگ شده
بزرگ شدن طحال یا کبد
هوس های غیرمعمول، مانند تمایل به خوردن یخ، خاک رس یا خاک
آزمایش کم خونی چیست؟
در آزمایش کم خونی سلول‌های خونی مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت. در این میان شاید بیشتر از همه آزمایش CBC به گوش آشنا باشد. این آزمایش مربوط به شمارش همه سلول‌های خونی است.
در طی آن گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند. این آزمایش به تنهایی شامل ۱۰ تا ۱۱ فاکتور آزمایشی است که هر کدام از آنها برای تشخیص کم خونی، پایش بیماری و درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قبل از آزمایش کم خونی باید ناشتا باشیم؟
برای آزمایش کم خونی، به نمونه ی خون وریدی نیاز است. برای انجام آزمایش کم خونی لازم نیست ناشتا باشید. در نتیجه نیازی به آماده سازی خاصی ندارید. مگر پزشک شما آزمایشات کامل مثل بررسی ویتامین B۱۲ یا فولات را نیز درخواست داده باشد، ممکن است لازم باشد ۸ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید.
در آزمایش کم خونی چه مواردی اندازه گیری می شوند؟
زمایش های تشخیص کم خونی عبارتند از:
۱: شمارش کامل سلول های خونی (CBC)
اولین آزمایش برای تشخیص کم خونی شامل شمارش کامل سلول های خونی (CBC) است. CBC در واقع تعداد، اندازه و محتوای هموگلوبین گلبول های قرمز و حجم بسیاری از سلول های خونی را اندازه گیری می کند، از جمله:
گلبول های قرمز خون (RBC)
گلبول های سفید خون (WBC)
پلاکت ها (PLT)
هموگلوبین (Hb) پروتئین غنی از آهن در گلبول های قرمز خون که اکسیژن را به بدن می رساند
هماتوکریت (Hct) میزان فضای گلبول های قرمز در خون است.
حجم متوسط گلبول های قرمز (MCV) میانگین اندازه ی گلبول های قرمز خون است.
میانگین غلظت هموگلوبین بدن (MCHC)
آزمایش کم خونی چه زمانی انجام می‌شود؟
اگر فرد نشانه‌هایی از بیماری‌های مرتبط با خون همچون لوسمی، آنمی و پلی سیتمی ورا داشته باشد.
بصورت چکاپ و توصیه دوره‌ای پزشک.
فرد خونریزی داشته باشد.
بیمار از ضعف، خستگی دائمی و کبودی اندام رنج ببرد.
بیمار تحت درمان شیمی درمانی است و باید تاثیر دارو بر روی گلبول‌های خونی مورد بررسی قرار بگیرد.
بیماری نشانه‌هایی از التهاب و عفونت دارد.
چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست کم خونی می‌شود؟
عللی وجود دارند که شاید سبب تداخل و اعلام نتایج کاذب شوند:
- هیجان، ورزش و ارتفاع زیاد بر روی تست پلاکت تاثیر می‌گذارد.
- بارداری و ارتفاع بر سطح هموگلوبین موثر است.
- دهیدراسیون و بارداری بر هماتوکریت موثر است.
- ورزش، بارداری، شرایط فیزیولوژیک و ارتفاع زیاد بر تست گلبول‌های قرمز موثر است.
- درد، تب و ریتم ساعتی بر سطح گلبول‌های سفید تاثیر می‌گذارد.
چند نوع آزمایش کم خونی داریم؟
تست‌های آزمایشگاهی رایج که در ارزیابی تشخیصی کم‌خونی استفاده می‌شود، عبارتند از:
شمارش کامل سلول‌های خون یا CBC
آزمایش خون، قطعی‌ترین روش برای تشخیص کم‌خونی است و می‌تواند به کاهش کم خونی کمک کند. شمارش کامل خون (CBC) مهمترین آزمایشی است که برای تشخیص کم خونی استفاده می شود.
این یک آزمایش استاندارد خون است. برای آزمایش کم خونی CBC نیاز به آماده سازی خاصی ندارید.
در تست شمارش کامل سلول‌های خون، تعداد و نسبت هر یک از انواع مختلف سلول‌های خونی مانند گلبول‌های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت‌ها بررسی می‌شوند. این سلول‌ها در مغز استخوان تولید می‌شوند.
- گلبول‌های سفید (WBC)
- گلبول‌های قرمز(RBC)
- پلاکت‌ها
- هماتوکریت
- هموگلوبین (Hgb)
تجزیه و تحلیل ادرار
در آزمایش ادرار، می‌توان وجود خون در ادرار و همچنین سایر مشکلات مانند عفونت دستگاه ادراری یا بیماری‌های مربوط به مثانه را که می‌تواند منجر به کم خونی شود را تشخیص داد.
راهنمای خواندن آزمایش خون در خانه
به یاد داشته باشید که مقادیر طبیعی هر آزمایشی با توجه به استانداردهای هر آزمایشگاه، می تواند به مقدار ناچیزی متفاوت باشد. به طور کلی، دامنه ی طبیعی قسمت های مختلف CBC عبارتند از:
- گلبول‌های سفید (WBC) نرمال: ۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ سلول در هر میکرولیتر (سلول / میکرولیتر)
- گلبول‌های قرمز (RBC) نرمال: ۴/۵ میلیون تا ۵/۹ میلیون سلول در هر میلی لیتر در مردان، ۴/۱ میلیون تا ۵/۱ میلیون سلول در هر میلی لیتر در زنان
- هموگلوبین (Hb) نرمال: ۱۴ تا ۱۷/۵ گرم در دسی لیتر (gm / dL) در مردان، ۱۲/۳ تا ۱۵/۳ گرم در دسی لیتر در زنان
- هماتوکریت (HCT) نرمال: ۴۱/۵ درصد تا ۵۰/۴ در مردان، ۳۵/۹ درصد تا ۴۴/۶ درصد در زنان
- حجم متوسط گلبول‌های قرمز (MCV) نرمال: ۸۰ تا ۹۶
- میزان پراکندگی حجم گلبول‌های قرمز (RDW) نرمال: ۱۵/۶ تا ۱۱/۸ در مردان بالغ، ۱۵/۵ تا ۱۱/۹ درصد در زنان بالغ
- پلاکت (PLT) نرمال: ۱۵۰،۰۰۰ تا ۴۵۰،۰۰۰ در هر میلی لیتر.
هر چند وقت یک بار باید آزمایش کم خونی بدهیم؟
بسیار مهم است که پس از تشخیص کم خونی به برنامه درمانی خود پایبند باشید. برای جلوگیری از عوارض این بیماری، پزشک ممکن است مراقبت های بعدی و تغییرات سبک زندگی را توصیه کند. بر این اساس، آنها به شما اطلاع خواهند داد که چه زمانی نیاز به انجام آزمایش خون دارید.
شما باید به یاد داشته باشید که بدون مشورت با پزشک خود مصرف مکمل ها و داروهای خود را قطع نکنید. در صورت بروز هر یک از عوارض جانبی زیر با پزشک خود مشورت کنید:
طعم فلزی تند
استفراغ
اسهال
یبوست
ناراحتی معده
قیمت آزمایش کم خونی
هزینه آزمایش کم خونی از طریق خون تقریبا پایین است. قیمت دقیق آن با توجه به فاکتورهای مورد آزمایش تعیین می‌شود.
هزینه بررسی هر فاکتور می‌تواند از ۵۰۰۰ تا ۱۰۰،۰۰۰ تومان باشد؛ بنابراین نوع فاکتورهای مورد آزمایش و تعداد آنها قیمت نهایی را مشخص می‌کند. برای کاهش هزینه آزمایش کم خونی می‌توان از خدمات بیمه درمانی استفاده کرد.
قیمت آزمایش کم خونی در سال ۱۴۰۲ بین ۵۰ هزار تومان تا ۸۰۰ هزار تومان متغیر است.
در صورتی که آزمایش مورد مشکوکی را نشان دهد، نیاز به آزمایش‌های بیشتری مانند بیوپسی مغز استخوان، سونوگرافی یا آندوسکوپی است. هر یک از این آزمایش‌ها با توجه به کلینیک مورد نظر و دستگاه‌های استفاده شده متفاوت است.
