بیماری سلیاک
نوعی اختلال خود ایمنی است که موجب می شود پرزهای روده کوچک آسیب ببینند و دیگر ویتامین ها و مواد مغذی را جذب نکند.
این بیماری ژنتیکی است و بیماران مبتلا به این بیماری اگر پروتئین هایی که گلوتن دارند را مورد استفاده قرار دهند (مثل غلات از جمله گندم، جو و جو دوسر) نمی توانند تحمل کنند و با ورود گلوتن به پرزهای روده، سیستم ایمنی واکنش نشان داده و باعث التهاب پرزهای روده می شود و فعالیت انزیم های روده را کم می کند.
روده محل جذب مواد غذایی است و اگر پرزهای آن از بین برود موجب می شود که جذب مواد غذایی به خوبی صورت نگیرد.
این نوع بیماری از اوایل شیرخوارگی و نوازادی خودش را نشان می دهد و نوعی بیماری ژنتیکی می باشد و در کودکان بیشتر موقعی ظاهر می شود و خودش را نشان می دهد که کودک شروع به خوردن گلوتن می کند ولی در بزرگسالان ممکن است بعد از مدتها خودش را نشان دهد.
گاهی بیماران ممکن است علائم خفیفی داشته باشند و یا کلا علائمی نداشته باشند.
این بیماری گاهی با سندرم روده تحریک پذیر اشتباه گرفته می شود و با داروهایی که برای این بیماری تجویز می شود ممکن است هیچ وقت بیماران درمان نشوند.
در بسیاری از موارد نیز به دلیل الرژی های تشدید کننده و سابقه های خانوادگی و بارداری و شیردهی ممکن است این بیماری شدت علائمش بیشتر شود.
علائم بیماری سلیاک
علائم بیماری سلیاک در طول زمان از خفیف به شدید تغییر می کند گاهی نیز در برخی افراد بدون نشانه است اما به طور کلی این نوع بیماری علائمش در هر فرد به شکل متفاوتی ظاهر می شود.
علائم بیماری سلیاک به شکل های زیر خودش را نشان می دهد:
- مشکلات گوارشی مثل اسهال، شکم درد، حالت تهوع، نفخ شکم و استفراغ
- وجود درد های مفصلی و استخوانی
- وجود افسردگی و حملات پانیک و کج خلقی
- داشتن مدفوع چرب و همراه با بوی چرک
- وجود ضعف های بدنی و ایجاد خستگی
- وجود کبودی در بدن که خیلی سریع صورت می گیرد و به سادگی خون دماغ شدن
- احتباس مایعات
- داشتن فقر آهن و کم خونی
- نابارور بودن فرد
- وجود کمبود ویتامین های مختلف مثل ویتامین k و ویتامین B و ویتامین B۱۲
- بوجود آمدن زخم در دهان و تغییر در رنگ دندان ها
- تحلیل رفتن بدن و همچنین ماهیچه ها و ضعف شدید در بدن
- وجود داشتن خون در ادرار و مدفوع
- آسیب رسیدن به عصب ها که موجب مورمور شدن پاها می شود
- داشتن گرسنگی همیشگی
در برخی از افراد این بیماری باعث مشکلات پوستی می شود مثل تحریک شدن پوست و وجود خارش های شدید پوستی که در این نوع آرنج ها، زانوها، باسن، شانه ها و پوست صورت ملتهب می گردد.
این بیماری باعث جذب نشدن مواد مغذی به بدن می شود و می تواند به اندام های بدن آسیب وارد کند.
شدت علائم ابتلا به این بیماری به شرایط زیر بستگی دارد:
- در مدت زمانی که بیمار از شیر مادر مصرف می کند علائم بیماری به تعویق می افتد.
- با توجه به زمانی که فرد شروع به مصرف گلوتن کرده است.
- با توجه به مقدار گلوتن مصرف شده توسط فرد
- با توجه به مقدار آسیبی که به روده کوچک رسیده است.
در کودکان این بیماری موجب اسهال و کندی در رشد آن ها شده و به مینای دندان آن ها آسیب وارد می کند و گاهی تاخیر در بلوغ را به همراه دارد.
چه آزمایشاتی برای تشخیص بیماری سلیاک انجام می شود؟
افرادی که در ابتدا با شکم درد و کم خونی به پزشک مراجعه می کنند از آن ها آزمایشات سرولوژیک یا آزمایش آنتی بادی سلیاک گرفته می شود.
برای کسانی که سابقه خانوادگی دارند هم غربالگری سلیاک انجام می شود.
این آزمایش برای افرادی که مشکل خود ایمنی هم دارند ممکن است تجویز شود تا احتمال اینکه بیماری سلیاک داشته باشند مورد بررسی قرار گیرد.
آزمایش خون tTG lgA
مهم ترین و حساس ترین آزمایشی که برای تشخیص بیماری سلیاک انجام می شود آنتی بادی ترانس گلوتامیناز (tTG) است و این آزمایش از طرف انجمن گوارش آمریکا تنها آزمایشی است که برای کودکان بالای دو سال در تشخیص بیماری سلیاک توصیه شده است.
به طور کلی و مشخص آزمایش tTG lgA بهترین آزمایش برای تشخیص بیماری سلیاک است.
هنگامی آزمایش سلیاک مثبت بود از آن برای تشخیص دادن اثر بخشی درمان نیز می توان استفاده کرد.
این آزمایش حدود ۹۸ درصد بیمارانی را که ابتلا به سلیاک دارند و در رژیم غذایی که دارند گلوتن دریافت می کنند را تشخیص می دهد.
آزمایش ایمونوگلوبولین A
این آزمایش همراه آزمایش tTG_lgA برای بیمار تجویز می شود که برای شناسایی نقص lgA درخواست می شود.
این نوع نقص بین ۲ الی ۳ درصد از افرادی که به سلیاک مبتلا هستند وجود دارد.
اگر بیمار این نقص را داشته باشد جواب آزمایش tTG_lgA او حتی در صورت ابتلا به بیماری سلیاک منفی می شود که یک جواب منفی کاذب است.
هنگامی در آزمایش نقص lgA نشان داده شود در مراحل بعدی نوعی آزمایش برای تشخیص و شناسایی انتی بادی lgA درخواست می شود.
آزمایش آنتی بادی ترانس_گلوتامیناز بافتی (tTG) ، رده lgG
این آزمایش نوعی آزمایش جایگزین است برای بیمارانی که نقص کمبود lgA دارند و برای این بیماران درخواست داده می شود.
آزمایش انتی بادی های گلیادین پپتید دآمینه
این نوع آزمایش بیشتر برای کودکان زیر دو سال و افراد مشکوک به سلیاک که جواب آزمایش anti _tTG آن ها منفی شده است درخواست می گردد.
انجمن گوارش آمریکا و متخصصین گوارش پیشنهاد می کنند که بیمارانی که نقص تولید یا نقص کمبود lgA دارند، حتما آزمایشات DGP_lgG و anti_tTG lgG را انجام بدهند.
آزمایشات دیگری نیز هستند که برای تشخیص بیماری سلیاک کمتر استفاده می شوند مثل:
آزمایش آنتی آندومیزیال آنتی بادی ها EMA
اگر آسیب های پشت سر هم و ممتد برای دیواره های روده وجود داشته باشد آنتی بادی EMA به آن آسیب ها واکنش نشان می دهد.
این آزمایش خون یکی از اصلی ترین نوع های آزمایشات برای تشخیص سلیاک است.
این آزمایش نسبت به آزمایش tTG_lgA گرانتر است و حدود ۵ تا ۱۰ درصد افرادی که به سلیاک مبتلا هستند بیماریشان از طریق این آزمایش مثبت نشان داده نمی شود چون نسبت به آزمایش tTG_lgA دارای حساسیت کمتری می باشد.
آزمایش رتیکولین ARA
از این آزمایش به ندرت در تشخیص بیماری سلیاک استفاده می شود و از حساسیت پایین تری نسبت به بقیه آزمایشات اتو انتی بادی دارد.
انجام بیوپسی برای تشخیص بیماری سلیاک
گاهی برای تشخیص از قسمتی از روده کوچک نمونه برداری می کنند و پرزهای آن را مورد بررسی قرار می دهند و آسیب های رسیده به پرز ها را مورد بررسی قرار می دهند.
به خاطر تهاجمی بودن این نمونه برداری و هزینه های بالایی که دارد از سایر آزمایشات آنتی بادی برای شناسایی افراد دارای بیماری سلیاک استفاده می شود.
