خون ۷ الی ۸ درصد از وزن بدن را در برگرفته و در افراد بالغ حدود ۵ الی ۶ لیتر است.
خون موجود در بدن مواد مغذی و اکسیژن های لازم را به اندام ها و سلول های مختلف بدن رسانده و از طریق انجام آزمایش خون می توان بروز هر گونه بیماری و اختلال را تشخیص داد و درمان و پیشگیری از ابتلا به بیماری را مورد توجه قرار داد.
خونگیری جهت انجام آزمایش خون به صورت وریدی و مویرگی انجام می شود که در ادامه با آنها و تفاوت هایی که دارند بیشتر آشنا می شوید.
خونگیری از طریق ورید
خون مورد نیاز برای انجام آزمایش خون به راحتی و از طریق رگ گیری انجام می شود.
رگ گیری یعنی سوراخ کردن ورید و جمع آوری خون از آن.
خونگیری از ورید توسط فلبوتومیست ها انجام می شود که در داخل کلینیک ها و مرکز های درمانی مدام در حال انجام خونگیری هستند.
این شخص سیاهرگ را در قسمت آرنج پیدا کرده و با بستن گارو در قسمت بالای رگ مورد نظر، موجب مشخص تر شدن رگ می گردد، سپس از مراجعه کننده می خواهد که دست را مشت کرده تا رگ برجسته تر شود.
در آخر با ورود سوزن و جمع آوری خون از ناحیه مورد نظر، خونگیری انجام می شود.
انجام این پروسه حدود ۳ الی ۵ دقیقه طول می کشد و در آخر از شخص می خواهند که پانسمان را روی ناحیه مورد نظر قرار داده و فشار دهند تا خون لخته شده و خونریزی رخ ندهد و از هماتوم و تورم جلوگیری شود.
قسمت آرنج دارای عصب های زیادی نیست از این رو جزو قسمت های مناسب جهت رگ گیری است.
می توان رگ گیری را از مچ دست و پا نیز انجام داد، آنها نیز محلی مناسب جهت انجام خونگیری می باشند.
جریان پیدا کردن خون به درون لوله جزو نکات مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
هیدراته بودن بدن باعث بهتر جریان یافتن خون می شود و توصیه می شود شخصی که می خواهد آزمایش بگیرد حتما از روز قبل مقدار زیادی آب و مایعات مصرف کند تا بدنش هیدراته بماند.
(البته بهتر است در این رابطه با پزشک مشورت کنید تا تداخلی در نتیجه آزمایش مورد نظر ایجاد نگردد).
برای خوب جریان یافتن خون می توانید به طریق زیر عمل کنید:
- از قدم زدن استفاده کنید. در زمان انتظار برای انجام خونگیری بهتر است قدم بزنید تا فشار خون افزایش یابد و رگ ها برجسته تر شوند.
- با گرم نگه داشتن دست نیز می توانید موجب افزایش جریان خون و بهتر انجام شدن رگ گیری شوید.
- با آویزان نگه داشتن بازو ها نیز می توانید موجب افزایش فشار خون در رگ ها شده و به بهتر شدن روند رگ گیری کمک کنید.
خونگیری از نوک انگشت
با پیشرفت کردن فناوری جمع آوری کردن خون از نوک انگشتان جزو روش های راحت و محبوب جهت خونگیری محسوب شده است.
اما در این روش باید از دقیق بودن و قابل اعتماد بودن نمونه خون جمع آوری شده مطمئن شد.
خونگیری از نوک انگشتان جزو خونگیری های مویرگی است که از طریق مویرگ ها و رگ های ریز زیر پوست انجام می شود.
این خونگیری در مواقعی که به مقدار خون کمی برای آزمایش احتیاج است یا در مواقعی که دسترسی داشتن به رگ های بزرگتر دشوار است، مورد استفاده قرار می گیرد.
روش خونگیری مویرگی در مواقع اندازه گیری سطح گلوکز خون، مقدار گاز های خونی و بعضی از آزمایش های بیوشیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد.
برای افزایش یافتن دقت نمونه گیری و آزمایش خون ناشتا از نوک انگشتان می توان به طریق زیر عمل کرد:
استفاده کردن از تکنیک مناسب
به کار گرفتن تکنیک مناسب برای نمونه گیری از نوک انگشت دارای اهمیت است.
استفاده از اندازه مناسب لانست، محل مناسب برای ورود سوزن و جریان یافتن خون، وارد کردن فشار کافی به محل سوراخ شده و مطمئن شدن از جریان خون جمع آوری شده در ظرف، جزو مورد مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
پاکیزه و تمیز بودن دست ها در زمان نمونه گیری
باید دست ها پیش از انجام نمونه گیری و جمع آوری خون تمیز باشند تا ریسک آلودگی نمونه خون کاهش یافته و احتمال عفونت کمتر شود.
پاک کردن اولین قطره خون
امکان وجود مایع بافتی اضافی در اولین قطره خون هست، از این رو اولین قطره خون را باید پاک کرد تا بر روی دقت نمونه تاثیر نگذارد و سپس از قطره های بعدی برای نمونه گیری استفاده شود.
دنبال کردن دستورالعمل ها
دستورالعمل هایی که متخصصین مراقبت پزشکی و افراد سازنده دستگاه های خونگیری در مورد چگونگی جمع آوری نمونه و مطمئن بودن از دقیق بودن نمونه ارائه کرده اند، باید رعایت شود.
زمان گرفتن خون
زمان گرفتن آزمایش خون بر روی دقت نمونه مورد نظر تاثیر می گذارد از این رو بهتر است نمونه را صبح ها و به صورت ناشتا تهیه کرد تا غذای مصرفی بر روی نتیجه تست اثر نگذارد و سطح گلوکز خون در زمان نمونه گیری ثابت باشد.
نوک انگشتان دست از رایج ترین قسمت هایی است که جهت خونگیری مویرگی در بزرگسالان و کودکان (کودک بالای یکسال) به کار گرفته می شود.
در این روش دسترسی آسان‌تر است و میزان درد متحمل شده نیز کمتر می باشد.
انگشت میانه و انگشت حلقه انگشت های مناسبی برای انجام خونگیری هستند زیرا حساسیت کمتری دارند.
برای انجام خونگیری مویرگی ابزار های زیر مورد نیاز است:
لانست
لانست ابزاری جهت سوراخ کردن پوست است به صورتی که خونگیری از مویرگ انجام شود. لانست ها دارای دو نوع عمده هستند:
- لانست ایمن که دارای مکانیزم جمع شونده است و بعد از استفاده به داخل محفظه خود بازمی گردد و ریسک وارد شدن آسیب به دیگران را کمتر می کند.
- لانست قابل استفاده به صورت مجدد که جهت استفاده زیاد طراحی شده است، اما ریسک آلودگی بالایی دارد و باید با دقت مورد استفاده قرار بگیرد.
- دستگاه گرم کننده
استفاده از دستگاه گرم کننده جهت افزایش دادن جریان خون گاهی اوقات کمک کننده است و در مواقعی که جریان خون ضعیف است و دست سرد است به کار گرفته می شود.
لوله مویینه
از طریق این لوله ها خون جمع آوری می شود. لوله های مویینه مجهز به مواد ضد انعقاد می باشد تا مانع از لخته شدن خون شوند. اندازه این لوله ها متفاوت بوده و با توجه به حجم خون انتخاب می شوند.
مواد ضد عفونی
برای پیشگیری کردن از وجود آلودگی و عفونت از مواد ضد عفونی چون الکل در محل خونگیری استفاده می شود.
باید محل انجام خونگیری را با الکل تمیز کرد و اجازه داد که خشک شود و بعد نمونه گیری را انجام داد.
استفاده از دستکش پزشکی
برای اینکه با خون تماس مستقیم وجود نداشته باشد از دستکش های پزشکی استفاده می شود که از جنس لاتکس ونیتریل هستند و باید فقط در طی فرایند انجام خونگیری استفاده شود و سپس آنها را تعویض نمود.
تفاوت خونگیری وریدی و خونگیری از نوک انگشت(مویرگی)
استفاده از خونگیری مویرگی دارای مقدار درد کمتری در مقایسه با انجام خونگیری وریدی است و خیلی ساده تر و سریع تر انجام می شود به صورتی که به تجهیزات پیشرفته احتیاجی ندارد.
خونگیری مویرگی و از نوک انگشتان در زمان هایی که انجام خونگیری وریدی امکان پذیر نیست یا دشوار است، به کار گرفته می شود.
حجم خون دریافتی از طریق خونگیری مویرگی از خونگیری وریدی کمتر است و با محدودیت برای انجام آزمایش های پیچیده روبرو است، در صورتی که خونگیری وریدی با این محدودیت ها روبرو نیست و حجم خون جمع آوری شده از طریق آن زیاد است.
خون جمع آوری شده به طریق مویرگی امکان همولیز شدن دارد در صورتی که خون جمع آوری شده به روش وریدی اینگونه نیست.
نگهداری کردن از خون جمع آوری شده از ورید ها در مقایسه با مویرگ ها پرهزینه تر و سخت تر است در صورتی که خونگیری مویرگی به نگهداری سخت احتیاج نداشته و نگهداری از آن کم هزینه تر می باشد.
میزان اضطراب در زمان انجام نمونه گیری مویرگی و از طریق انگشتان کمتر از نمونه گیری وریدی است و فرد استرس کمتری را متحمل می گردد.
عوارض نمونه گیری خون
انجام نمونه گیری خون اگر با رعایت کامل اصول بهداشتی باشد کاملا بی خطر است.
اما امکان بروز برخی عوارض در شخص نیز وجود دارد. از شایع ترین عوارض احتمالی ناشی از خونگیری می توان به موارد زیر اشاره نمود:
امکان کبودی در محل خونگیری
بروز هماتوم و کبود شدن در ناحیه خونگیری جزو عوارض شایعی است که رخ می دهد و ممکن است به دلیل استفاده کردن از دارو های ضدانعقادی، فشار کم بر محل ورود سوزن، ورود ناصحیح سوزن به رگ و … رخ بدهد.
امکان غش کردن مراجعه کننده
به دلیل افت فشار خون و کم شدن مقدار اکسیژن رسانی به مغز به صورتی که از حد نرمال کمتر باشد، فرد ممکن است غش کند.
امکان بروز عفونت
افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند با انجام نمونه گیری ممکن است با التهاب، تورم و بروز قرمزی مواجه شده و دچار عفونت شوند.
امکان التهاب ورید
خونگیری وریدی در موارد خیلی نادر ممکن است باعث بروز التهاب و تورم همراه با قرمزی شود.
امکان اسیب دیدن عصب ها
اگر پرستار و تکنسین آزمایشگاه مهارت کافی جهت خونگیری نداشته باشند ممکن است موجب آسیب دیدن عصب ها شده که با درد شدید و گز گز همراه است.
