به مکانیزم های اساسی موجود در رگ ها که در زمان وارد شدن آسیب، مصدومیت و ایجاد بریدگی از خونریزی زیاد جلوگیری می کند، لخته شدن خون می گویند.

عملکرد آن به این صورت است که خون را از حالت مایع به حالتی چون ژل و نیمه جامد تبدیل می کند.

گاهی اوقات ممکن است که در داخل عروق خونی و بدون وارد شدن آسیب به بدن، لخته خون ایجاد شود و چنان چه زودتر تحت بررسی و درمان قرار نگیرد موجب به وجود آمدن عوارض جدی و تهدید کننده در فرد مبتلا میشود.

لخته خون غیر متحرک دارای خطر زیادی نیست اما با جابجا شدن آن، جان فرد  به خطر می افتد زیرا ممکن است از طریق رگ ها به قلب و ریه فرد رفته و با ایجاد توده بزرگتر مانع از جریان خون شود.

چگونگی لخته شدن خون

پلاکت ها ذرات سلولی هستند که در داخل خون وجود دارند و به وسیله محرک هایی در زمان آسیب دیدن عروق، فعال گردیده و به دیواره های عروق چسبیده و با تغییر شکل موجب ایجاد توپی می‌شوند تا قسمتی که دچار آسیب شده است را پر کرده و مانع از نشت خون گردد.

با فعال شدن پلاکت ها مواد شیمیایی آزاد شده تا موجب جذب پلاکت های دیگر شده و مرحله بعدی شروع شود.

با رشد کردن لخته خون پروتئین هایی که در داخل خون وجود دارند با دادن پیام به همدیگر موجب به راه افتادن واکنش زنجیره‌ای سریعی شده و مواد محلول در خون رشته های طویل فیبرین‌ را به وجود می آورد.

این رشته های طویل فیبرین که با پلاکت های داخل توپی مخلوط شده و شبکه ای را ایجاد می کنند که موجب به دام افتادن پلاکت های بیشتر و سفت شدن لخته خون میشود.

با متوقف شدن رشد لخته خون و مهار شدن پروتئین های عوامل انعقاد اضافه، توسط پروتئین های دیگر، از گسترش زیاد لخته خون جلوگیری  میشود.

لخته خون ایجاد شده کم کم توسط بدن تجزیه شده و بافت آسیب دیده بهبود می یابد، بعد با حل شدن رشته های سخت فیبرین، پلاکت ها و سلول های موجود به خون بازمی گردند.

نشانه های لخته خون

با توجه به محلی که لخته خون رخ داده است نشانه ها متفاوت می باشد، در ادامه شما را با این نشانه ها بیشتر آشنا می کنیم:

• وجود لخته خون در دست و پا ها
• ایجاد تورم
• بروز کوفتگی
• داشتن درد ناگهانی
• داشتن حس گرما در یک نقطه
• وجود لخته خون در مغز
• ایجاد تغییراتی در بینایی فرد
• وجود ضعف
• تشنج کردن
• ایجاد تغییراتی در حس صورت، یک طرف بدن در قسمت دست و یا پا ها
• داشتن اختلال در گفتار
• وجود لخته خون در قلب
• به وجود آمدن نفس تنگی
• داشتن درد در قسمت قفسه سینه فرد
• داشتن تعریق زیاد از حد
• سرگیجه داشتن
• از هوش رفتن
• وجود لخته خون در ریه
• داشتن دردی تیز در قسمت قفسه سینه
• وجود سرفه همراه با خون
• داشتن تعریق زیاد از حد
• وجود ضربانی تند
• به سختی نفس کشیدن
• سرگیجه داشتن
• تب کردن
• از هوش رفتن

ریسک ابتلا به لخته خون در چه افرادی بالا است؟

افراد زیر نسبت به بقیه بیشتر در معرض ابتلا به لخته خون هستند:

• افرادی که سیگار و دخانیات مصرف می کنند.
• افرادی که سنی بالای ۶۰ سال دارند.
• افرادی که بسیار چاق بوده و اضافه وزن دارند.
• افرادی که دارای بیماری فیبریلاسیون دهلیزی هستند.
• وجود نارسایی احتقانی‌ قلب در فرد
• افرادی که دارای بیماری التهابی لگن هستند.
• فرد مبتلا به سیروز کبدی
• فرد دارای شکستگی در اندام های تحتانی و یا اندام های انتهایی خود
• زنان باردار
• آن دسته از افراد که مدام در حال سفر کردن هستند.
• افرادی که توانایی راه رفتن ندارند.
• افرادی که سابقه ابتلا به لخته خون را دارند.
• افرادی که زمان زیادی را می نشینند.

راه های تشخیص لخته خون

برای تشخیص دادن لخته خون پزشک از آزمایشات زیر استفاده می کند:

انجام آزمایش خون

با انجام آزمایش خون میزان سطح چربی موجود، قند خون، کلسترول وهمچنین پروتئین موجود در خون مورد ارزیابی قرار می گیرد.

با اندازه گیری سطح این مواد می توان مشکلات قلبی را مشخص کرد.

انجام سیتی آنژیوگرافی CT

از طریق این آزمایش سرخرگ های موجود در قسمت شکم، پا ها و لگن فرد مورد ارزیابی قرار گرفته تا وجود لخته خون و گرفتگی مشخص گردد.

استفاده از ام آر آی

با استفاده از امواج رادیویی، آهنربایی‌ که‌ بزرگ است و کامپیوتر، از عروق خونی بدن و قلب تصاویری جهت بررسی وجود لخته خون حاصل می گردد.

انجام سونوگرافی و استفاده از اولتراسوند‌

با استفاده از این دستگاه می توان مقدار فشار خون موجود در قسمت های مختلف را بررسی کرد تا از وجود انسداد در رگ ها و سرعت خون مطلع شد.

استفاده از ونوگرافی‌

از طریق اشعه ایکس، تزریق مواد رنگی به رگ و این آزمایش، رگ ها را از لحاظ سلامتی مورد بررسی قرار می دهند تا از جریان یافتن خون و محل ایجاد لخته خون مطلع گردند.

چگونگی پیشگیری از لخته خون

با استفاده از دارو های رقیق کننده خون می توان وجود لخته خون را درمان کرد اما پیش از اینکه نیاز به استفاده از این دارو ها پیدا کنید بهتر است از بروز آن پیشگیری نمایید زیرا اگر نتوان به موقع آن را تشخیص داد ممکن است عوارض جدی را در فرد ایجاد کند.

از این رو برای پیشگیری باید عوامل خطرساز را کنترل کرد تا ریسک ایجاد لخته خون کم شود.

از اقدامات مورد نیاز برای کنترل کردن این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در صورتی که چاق هستید و اضافه وزن دارید حتما سعی کنید وزن خود را کاهش دهید.
• مصرف سیگار را قطع کنید.
• اگر سابقه خانوادگی در ابتلا به این عارضه دارید حتما با پزشک درمورد آن صحبت کنید.
• از رژیم غذایی ضد التهابی و سرشار از امگا۳، میوه ها، سبزیجات و غذا های حاوی ویتامین E استفاده نمایید.
• ورزش کنید و میزان تحرک بدنی خود را افزایش دهید.
• سعی کنید طولانی مدت ننشینید و هر چند وقت یکبار راه رفته و بلند شوید.

انواع لخته خونی

لخته خون با چه مشکلاتی همراه است؟

لخته خون می‌تواند به مشکلات جدی و خطرناکی منجر شود، زیرا می‌تواند جریان خون را در رگ‌ها مسدود کند.

یکی از رایج‌ترین مشکلات ناشی از لخته خون، ترومبوز ورید عمقی (DVT) است که معمولاً در وریدهای بزرگ پا ایجاد می‌شود.

این لخته‌ها می‌توانند به سرعت به ریه‌ها منتقل شده و موجب آمبولی ریوی شوند که یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است.

آمبولی ریوی زمانی رخ می‌دهد که لخته خون به شریان‌های ریه منتقل شده و جریان خون به ریه‌ها را مسدود کند، که می‌تواند باعث دشواری در تنفس، درد قفسه سینه و حتی مرگ شود.

لخته خون همچنین می‌تواند در شریان‌های قلب یا مغز ایجاد شود و موجب حمله قلبی یا سکته مغزی شود.

در صورتی که لخته خون به شریان‌های کرونری که خون را به قلب می‌رسانند، وارد شود، می‌تواند باعث کاهش یا قطع جریان خون به قلب شود و منجر به حمله قلبی شود.

اگر لخته خون به شریان‌های مغز برسد، ممکن است باعث انسداد جریان خون به مغز شود و سکته مغزی ایفا کند.

این دو وضعیت می‌توانند آسیب‌های دائمی به بافت‌های قلب یا مغز وارد کرده و تهدیدی جدی برای زندگی فرد باشند.

لخته‌های خون همچنین می‌توانند مشکلاتی مانند انسداد شریان‌های محیطی در اندام‌ها را ایجاد کنند، که به اختلال در جریان خون و در نتیجه کمبود اکسیژن در بافت‌های آن اندام منجر می‌شود.

این مسئله می‌تواند باعث درد، تغییر رنگ و حتی نکروز (مرگ بافتی) در اندام‌ها شود. علاوه بر این، در برخی از افراد مبتلا به اختلالات انعقادی، لخته‌ها می‌توانند در رگ‌های کوچک بدن ایجاد شوند و موجب مشکلات میکرووسکولاری مانند بیماری‌های خودایمنی یا دیابت شوند.

در مجموع، لخته‌های خون در صورتی که به موقع شناسایی و درمان نشوند، می‌توانند مشکلات پیچیده و جدی برای سلامتی فرد ایجاد کنند.

محل های تشکیل لخته خون

عوارض ناشی از لخته خون

امکان ایجاد لخته خون در هر یک از رگ های بدن وجود دارد و ممکن است به قلب، ریه و یا مغز فرد منتقل شود و عوارض جدی را به همراه داشته باشد از جمله:

داشتن آمبولی ریه

ایجاد لخته خون در شریان های ریوی و بافت های مربوط به شش باعث آمبولی ریه شده که میزان اکسیژن را کاهش داده و به اندام های بدن آسیب وارد می کند.

بروز عوارض بارداری

لخته خون در زمان بارداری در قسمت لگن و اندام های تحتانی بدن رخ داده و ریسک آمبولی ریه و بروز زایمان زودرس و سقط جنین را افزایش می دهد و گاهی مواقع با مرگ مادر همراه میشود.

به وجود آمدن نارسایی در کلیه

داشتن لخته خون در کلیه باعث آسیب و ایجاد نارسایی در کلیه میشود و اینگونه مایعات و موادی که زائد هستند در کلیه جمع شده و فشار خون بالا را به همراه دارد.

بروز ترومبوز وریدی عمقی

ترومبوز وریدی‌ عمقی که به DVT معروف است باعث ایجاد لخته خون در ورید های عمقی موجود در دست و پا میشود و با جدا شدن لخته خون و رفتن آن به شش ها عوارض جدی در فرد بروز می یابد.