پزشکان با توجه به تحقیقات پزشکی انجام شده در حوزه ی بیماری ها و علائم ناشی از آنها و شرایطی که بیمار دارد، آزمایشات خون را جهت بررسی و نظارت بر سلامت بدن ، غربالگری بیماری ها و تشخیص بیماری ها تجویز می کنند. بیمار با دانستن تفسیر آزمایش خود می تواند خیلی راحت نتیجه آزمایش خود را خوانده و اطلاعات لازم در خصوص آزمایش خود را به دست آورد. آزمایش خون که به آن پانل خون نیز می گویند آزمایش گرفتن از نمونه خون افراد است که با استفاده از آن عملکرد اندام های مختلف بدن را مورد بررسی قرار می دهند و عفونت و اختلالات لازم را شناسایی می کنند.
اجزای نتیجه آزمایش خون
آزمایش خون تشکیل شده از سه قسمت می باشد:
- شمارش کردن تعداد کامل سلول های خون
- پانل مربوط به متابولیک
- پانل مربوط به چربی
شمارش کامل سلول های خون و یا CBC
برای این قسمت از آزمایش خون، سه گلبول خون به نام گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت را شمارش می کنند. با بررسی حجم سلول های موجود در خون و انجام CBC سلامت فرد را از لحاظ وجود کم خونی و لوسمی تحت ارزیابی قرار می دهند.
شمارش گلبول سفید خون و یا WBC
گلبول های سفید خون از اجزای اصلی سیستم ایمنی بدن محسوب میشوند. اگر تعداد آنها بالا باشد نشانه ای از وجود عفونت در بدن فرد است و پایین بودن تعداد آنها نشانه ای از بیماری HIV، بیماری هپاتیت و آرتریت و همچنین بیماری لوسمی است.
نسبت های سالم در این آزمایش عبارتند از:
- وجود نوتروفیل ها بین ۴۰ تا ۶۰ درصد در خون
- لنفوسیت ها بین ۲۰ تا ۴۰ درصد در خون
- مونوسیت ها بین ۲ تا ۸ درصد در خون
- ائوزینوفیل بین ۱ تا ۴ درصد در خون
- بازوفیل بین ۰.۵ تا ۱ درصد در خون
شمارش گلبول قرمز خون و یا RBC
از طریق گلبول های قرمز خون اکسیژن مورد نیاز به بافت های بدن منتقل می گردد. با انجام شمارش گلبول های قرمز خون حجم گلبول ها مشخص شده و چنان چه میزان آن از حد طبیعی بالاتر و یا پایینتر باشد، نشان از وجود اختلالی در بدن است.
مقدار اندازه طبیعی و عادی گلبول های قرمز موجود در خون به شرح زیر است:
- میزان گلبول های قرمز در بدن مرد ها باید بین ۴.۵ الی ۶ میلیون در میلی متر خون باشد.
- میزان گلبول های قرمز در بدن زن ها باید بین ۴ تا ۵.۵ میلیون در میلی متر خون باشد.
آزمایش هماتوکریت و یا Hct
از طریق این آزمایش مشخص می گردد که گلبولهای قرمز چه نسبتی از خون را در بر گرفته و برای مشخص شدن کم خونی لازم است.
آزمایش هموگلوبین تام و یا Hgb
به پروتئینی که در داخل گلبول قرمز وجود دارد هموگلوبین می گویند و از طریق آن اکسیژن به دیگر بافت های بدن منتقل می گردد. این آزمایش را برای بررسی کم خونی نیز انجام می دهند و میزان طبیعی آن در خون باید به قرار زیر باشد:
- مقدار نرمال آن در مردان بین ۱۲ الی ۱۷ گرم در۱۰۰ میلی لیتر است.
- مقدار نرمال آن در زنان بین ۱۱ الی ۱۵ گرم در ۱۰۰ میلی لیتر است.
MCV
از طریق این گزینه مقدار حجم متوسط گلبول قرمز مشخص میشود و اگر نتایج خارج از میزان نرمال آن باشند نشانه ای از کم خونی در بدن فرد و وجود سندروم خستگی مزمن می باشد.
MCH
از طریق این آزمایش مقدار میانگین هموگلوبین کورپوسکولار در گلبول قرمز خون مشخص می گردد و میزان بالای آن اشاره به کم خونی و کم بودن آن اشاره به سوء تغذیه دارد.
RDW یا RCDW
به ضریب پراکندگی حجم گلبول قرمز گفته میشود و جزو آزمایشات CBC است و از طریق آن کم خونی، وجود سوء تغذیه و بیماری کبد مشخص می گردد.
شمارش پلاکت های خون
سلول های کوچکی که موجب ایجاد لخته خون میشوند را پلاکت می گویند با انجام دادن آزمایش خون میزان پلاکت های خون را اندازه گیری کرده و چنانچه میزان پلاکت خون در آزمایش بالا باشد نشان از وجود عفونت و کم خونی و همچنین سرطان است و در صورت کم بودن میزان پلاکت ها باعث جلوگیری از لخته شدن خون و خوب شدن زخم ها می گردد.
MPV
از طریق این قسمت میانگین حجم پلاکت ها را اندازه گیری می کنند. اگر حجم پلاکت ها کم باشد باعث میشود که در خونریزی بینظمی ایجاد گردد و در صورت بالا بودن حجم پلاکت ها احتمال رخ دادن حملات قلبی و سکته مغزی بالا است.
CMP و یا پانل متابولیک
به این گزینه تست پنل متابولیک جامع می گویند که از طریق آن اقدام به بررسی میزان گلوکز موجود در بدن، وجود تعادل در مایعات و الکترولیت ها و همچنین عملکردی که کبد و کلیه دارد کرده و نتیجه ی آنها را مشخص می کند.
ساب تست های مربوط به این پنل عبارتند از:
- ALTکه به آن آمینوترانسفراز نیز می گویند که آنزیمی می باشد که ایجاد شده توسط سلولهای کبد است در صورت بالا بودن نشانه ای از وجود آسیب در ناحیه کبد است.
- تست آلبومین که به پروتئین تولید شده به وسیله ی کبد گفته میشود و با انجام این آزمایش میزان حجم آن اندازه گیری شده و چنانچه غیر طبیعی باشد نشانه ای از وجود آسیب در ناحیه کبد و کلیه است.
- تست مربوط به پروتئین کلی که در آن دو نوع پروتئین به نام های آلبومین و گلوبولین را اندازه گیری کرده و هر چه سطح آن پایین باشد نشانه ای از وجود اختلال در کبد و کلیه همچنین وجود سوء تغذیه می باشد و بالا بودن آن نشان دهنده وجود التهاب در بدن، اختلال در مغز استخوان و عفونت می باشد.
- تست مربوط به آلکالین فسفاتاز که به آنزیم موجود در کبد و استخوان گفته میشود و در صورت متعادل بودن این تست می توان پی به وجود آسیبهای کبدی و وجود مشکل در استخوان ها برد.
- انجام تست آسپارتات آمینوترانسفراز که از طریق آن این آنزیم را که در گلبول های قرمز خون و بافت های موجود در ماهیچه ها قلب، کلیه، کبد و پانکراس وجود دارد ارزیابی می گردد و چنان چه نامتعادل باشد نشانه ای از وجود سرطان و مشکلات کبدی و … است.
- انجام مربوط به بیلی روبین که جهت بررسی عملکرد کبد و کلیه انجام می گیرد و برای ارزیابی مشکلاتی چون زردی نوزادان، وجود کم خونی و وجود بیماری های مربوط به کبد بسیار مفید است.
- BUN که به آزمایش نیتروژن اوره معروف است و از طریق آن میزان نیتروژن موجود در خون اندازه گیری شده و اگر میزان آن بالا باشد نشانه وجود مشکلات است و سطح پایین آن نشان دهنده مشکلات کبدی و سوء تغذیه می باشد.
- انجام دادن تست مربوط به کلسیم که با استفاده از آن میزان کلسیم موجود در خون مشخص شده و چنانچه نتایج نشان دهنده مقدار پایین آن باشد می توان به کمبود کلسیم در بدن و یا کمبود ویتامین دی و فعالیت کم غده ی پاراتیروئید پی برد و اگر نتیجه نشان دهنده مقدار بالا باشد نشانه ای از فعالیت زیاد غده پاراتیروئید و مصرف زیاد از حد ویتامین دی می باشد و همچنین ممکن است که نشانه ای از وجود مشکلات کلیوی باشد.
- انجام دادن تست مربوط به کلر از طریق آن میزان کلر موجود در خون مشخص شده و چنان چه سطح آن بالا باشد نشانه ای از وجود کم آبی در بدن و همچنین مشکلات کلیوی می باشد.
- انجام تست مربوط به کراتینین که از طریق آن با بررسی میزان کراتینین که برای انرژی عضلات لازم است، می توان پی به وجود اختلال در عملکرد کلیه ها برد.
- انجام تست مربوط به آزمایش قند خون ناشتا که از طریق آن میزان قند موجود در خون مشخص شده و زمانی انجام می گیرد که فرد ۶ ساعت ناشتا بوده باشد و نتیجه غیر عادی آن می تواند نشانهای از وجود دیابت در فرد باشد.
- انجام تست مربوط به فسفر که با توجه به آن میزان فسفر خون اندازه گیری شده اگر نتایج نشان دهنده بالا بودن فسفر باشد می توان به وجود مشکلات کلیه ای و ایجاد اختلال در غدد پارا تیروئید پی برد.
- انجام تست مربوط به پتاسیم که از طریق آن با بررسی میزان پتاسیمی که باعث ارتباط میان اعصاب با ماهیچه های بدن می گردد، می توان اختلالات موجود را شناسایی نمود.
- انجام دادن تست مربوط به سدیم که با بررسی میزان سدیم موجود در خون که باعث ایجاد انقباضات ماهیچه ای می گردد، می توان بینظمی های موجود را شناسایی کرد. زیرا این بی نظمی ها باعث ایجاد اختلالات در کلیه و کبد و همچنین کم آبی بدن میشود.
پانل مربوط به لیپیدی
از طریق این پانل می توان تست های مختلفی را برای ارزیابی میزان کلسترول خون و تری گلیسیرید خون انجام داد. از جمله تست های مربوط به این پانل می توان موارد زیر را بیان کرد:
- انجام تست مربوط به کلسترول کل که با توجه به آن میزان سطح کلسترول بد و همچنین کلسترول خوب را اندازه گیری می کنند.
- انجام تست مربوط به تری گلیسیرید که از طریق آن میزان چربی موجود در خون مشخص شده بالا بودن آن نشانه وجود خطر حملات قلبی است.
- انجام تست مربوط به کلسترول خوب و یا HDL که با توجه به آن می توان میزان کلسترول خوبی که باعث حفاظت از بدن در برابر بیماری های قلبی میشود را مشخص نمود و چنانچه میزان آن پایین باشد نشانه ای از وجود مشکلات قلبی است.
- انجام تست مربوط به کلسترول بد و یا LDL می توان با استفاده از آن وجود قلبی و گرفتگی عروق را مشخص نمود.
- انجام تست مربوط به نسبت کلسترول کل که با انجام آن می توان خطر وجود بیماری های قلبی را مشخص کرد. این نسبت از تقسیم کردن کلسترول خوب بدن بر کلسترول کل به دست می آید.
اختصارات به کار رفته در آزمایش خون
از اختصارات و واحدهای اندازه گیری خاصی برای نتیجه آزمایش خون استفاده می کنند که در زیر آنها را برای شما عنوان می کنیم:
- سلول در میلی متر مکعب را با Cmm نشان می دهند.
- گرم در دسی لیتر را به g/dL نشان می دهند.
- واحد بین المللی در لیتر را با IU/L نشان می دهند.
- میلی اکی والان در لیتر را با mEq/L نشان می دهند.
- میلی گرم در دسی لیتر را با mg/dL نشان می دهند.
- میلی لیتر را با mL نشان می دهند.
- میلی مول در لیتر را با mmol/L نشان می دهند.
- نانوگرم در میلی لیتر را با ng/mL نشان می دهند.
- یک تریلیونم گرم را با pg نشان می دهند.
