3 آگوست 2016

سازمان جهانی بهداشت

حقایق کلیدی

• روزانه بیش از یک میلیون نفر در سراسر جهان به عفونت­های مقاربتی مبتلا می­شوند.
• طبق آمار سازمان جهانی بهداشت هر سال 357 میلیون نفر به یکی از چهار بیماری منتقله از طریق جنسی یعنی کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس و تریکوموناس مبتلا می­شوند.
• بیش از 500 میلیون نفر مبتلا به عفونت تناسلی با ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) هستند.
• بیش از 290 میلیون زن مبتلا به عفونت پاپیلوما ویروس انسانی (HPV) هستند.
• اکثر افراد مبتلا به بیماری­های مقاربتی علائمی ندارند و یا علائم خفیفی دارند که ممکن است تشخیص داده نشوند.
• عفونت­های مقاربتی مانند HSV تیپ 2 و سیفلیس می­توانند خطر ابتلا به ایدز (HIV) را افزایش دهند.
• طبق آمار در سال 2012، بیش از 900 هزار زن باردار به سیفلیس مبتلا بوده­اند که ابتلا به این عفونت منجر به سقط جنین در حدود 350 هزار نفر از آنها شد.
• در بعضی موارد در عفونت­های مقاربتی بیش از تاثیرات فوری خود عفونت،عواقب شدید و جدی آن بر روی باروری و ناباروری یا انتقال از مادر به کودک مطرح می­باشد.
• مقاومت دارویی خصوصا در باکتری عامل ایجاد بیماری سوزاک یک تهدید بزرگ برای بشر بوده و باعث شده که برنامه­ریزی برای کاهش میزان بیماری­های مقاربتی در سرتاسر جهان با مشکل مواجه گردد.
• بیش از 30 نوع باکتری، ویروس و انگل مختلف شناخته شده­اند که از طریق تماس جنسی منتقل می­شوند. هشت مورد از این پاتوژن­ها بیشترین شیوع و انتشار را در رابطه با بیماری­های مقاربتی دارا می­باشند. در حال حاضر، چهار مورد از این هشت عفونت درمان­پذیرند که شامل: سیفلیس، سوزاک، کلامیدیا و تریکوموناس می­باشند و چهار عفونت دیگر که ویروسی بوده و غیرقابل درمان هستند، شامل: هپاتیت B، HSV (هرپس سیمپلکس ویروس)، HIV و HPV (پاپیلوما ویروس) می­باشند. علائم این بیماری­های ویروسی می­توانند در اثر درمان کاهش یابند و یا بهتر شوند.
• بیماری­های مقاربتی عمدتا از طریق تماس جنسی، یعنی از طریق واژینال، مقعدی و دهانی منتقل می­شوندو برخی دیگر از این بیماری­ها می­توانند از طریق روش­های غیرجنسی مثل خون و فراورده­های خونی منتقل شوند. بسیاری از بیماری­های مقاربتی مثل کلامیدیا، سوزاک، هپاتیت B، HIV و سیفلیس هم­چنین می­توانند در طول دوران بارداری و یا زمان زایمان از مادر به نوزاد منتقل شوند.
شخص مبتلا به بیماریهای مقاربتی ممکن است هیچ­گونه علائم بیماری را نشان ندهد. علائم معمول و رایج این بیماری­ها شامل ترشح واژن، ترشح مجرای ادراری یا سوزش در مردان، زخم­های تناسلی و درد شکمی است.

دامنه­ ی مشکلات ناشی از بیماری­های مقاربتی

عفونت­های مقاربتی تاثیر شدیدی بر روی سلامت جنسی و باروری در سطح جهان دارند.

طبق آمار، روزانه بیش از 1 میلیون نفر به عفونت­های مقاربتی مبتلا می­شوند. سالانه 357 میلیون عفونت جدید با یکی از چهار نوع عامل عفونت های جنسی تخمین زده می شود: کلامیدیا (131 میلیون)، سوزاک (78 میلیون)، سیفلیس (6/5 میلیون) و تریکوموناس (143 میلیون). بیش از 500 میلیون نفر مبتلا به عفونت HSV (هرپس تناسلی) هستند. در هر لحظه بیش از 290 میلیون زن به عفونت HPV مبتلا می­شوند که یکی از شایع­ترین بیماری­های مقاربتی است.

عفونت­های مقاربتی می­توانند عواقب جدی­تری ورای اثرات فوری این عفونت­ها داشته باشند.

عفونت­های مقاربتی مانند هرپس و سیفلیس می­توانند خطر ابتلا به HIV را تا سه برابر و یا بیشتر افزایش دهند.
عفونت­های مقاربتی که از مادر به نوزاد منتقل می­شوند، می­توانند منجر به مرده­زایی، مرگ زودرس نوزادان، کمبود وزن هنگام تولد و نارسایی، عفونت خونی، پنومونی، عفونت ملتحمه نوزادان و ناهنجاری­های مادرزادی شوند. در سال 2012 بیش از 900 هزار زن باردار به سیفلیس مبتلا بوده­اندکه حدود 350 هزار نفر از آن­ها نوزادان خود را مرده به دنیا آورده­اند.
عفونت HPV سالانه موجب 528 هزار مورد از سرطان­های دهانه­ی رحم و 266 هزار مرگ در اثر سرطان رحم می­شود.
بیماری­های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا علت اصلی بیماری التهابی لگن و ناباروری در زنان می­باشند.

پیشگیری از عفونت­ های مقاربتی

مشاوره شامل ارائه راهکار جهت روش­های جلوگیری اولیه در مقابل بیماری­های مقاربتی (مانند HIV و بارداری ناخواسته) می­شود. این روش­های پیشگیری عبارتند از:

• آموزش جنسی جامع و کامل، مشاوره قبل و بعد از آزمایشات STI و HIV.
• مشاوره در مورد تماس جنسی ایمن یا مشاوره جهت کاهش خطر انتقال بیماری نظیر پیشنهاد استفاده از کاندوم.
• مداخلات هدفمند در جمعیت­های کلیدی مانند فاحشه­ ها، مردان همجنسگرا و معتادان تزریقی.
• آموزش و مشاوره متناسب با نیازهای نوجوانان.

علاوه بر این مشاوره می­تواند توانایی افراد را در تشخیص نشانه­های بیماری های مقاربتی افزایش داده و حساسیت فرد را جهت مراجعه به سیستم بهداشتی افزایش دهد. همچنین باعث می­شود که این افراد شریک جنسی خودرا نیز به این کار تشویق نمایند. متاسفانه فقدان آگاهی عمومی، عدم آموزش کارکنان بهداشتی، شرم وسیع و گسترده افراد درمورد بیماری­های مقاربتی کماکان مانعی در برابر استفاده بیشتر و موثرتراز این اقدامات مداخله­ گرایانه می­باشد.

استفاده از روش­های پیشگیری مثل استفاده از کاندوم یکی از روش­های موثر جلوگیر از ابتلاء به عفونت­های ­مقاربتی از جمله HIV است. کاندوم­های مخصوص زنان موثر و ایمن هستند، اما بر خلاف کاندوم­های مخصوص آقایان به طور گسترده در برنامه­های عملی پیشگیری مورد استفاده قرار نگرفته­ اند.

تشخیص بیماری­های مقاربتی

تست­های دقیق جهت تشخیص بیماری­های مقاربتی بیشتر در کشورهای ثروتمند با سرانه درآمد بالا مورد استفاده قرار می­گیرند. این تست­ها به خصوص برای تشخیص عفونت­های بدون علامت مفید هستند اما، در کشورهای فقیر با درآمد سرانه پایین و یا متوسط، این تست­های تشخیصی عمدتا در دسترس نبوده و اغلب گران می­باشند و یادسترسی به آنهااز لحاظ جغرافیایی امکان پذیر نمی­باشد واغلب بیماران باید مدت طولانی منتظر دریافت نتایج بمانند. درنتیجه، پیگیری، مراقبت و یا درمان این بیماران می­تواند تکمیل نشده باقی بماند. در حال حاضر تنها تست­های ارزان و سریع موجود و در دسترس، تست های تشخیص سیفلیس و HIV می­باشند.

دسترسی به تست سیفلیس نیز در بعضی موارد محدود می­باشد.این تست سریع و دقیق است و نتایج آن می­تواند ظرف 15 تا 20 دقیقه آماده شود، درضمن، نیاز کمی به آموزش داشته و استفاده از آن آسان است.

خوشبختانه امکان تشخیص تعداد زنان باردار مبتلا به سیفلیس با انجام این آزمایش بیشتر شده است.در کشورهای فقیر با سرانه درآمد کم و متوسط نیاز به تلاش­های بیشتری است تا اطمینان حاصل شود که زنان باردار از نظر سیفلیس مورد آزمایش قرار گرفته­اند، خصوصا در مناطق باامکانات محدود باید این افراد تشخیص داده شوند و تحت درمان قرار گیرند و از بهبودی آنان اطمینان حاصل گردد.

درمان بیماری های مقاربتی

در حال حاضر چندین بیماری مقاربتی دارای درمان موثر می­باشند.

• سه مورد از عفونت­های باکتریایی (کلامیدیا، سوزاک و سیفلیس) و یک مورد از عفونت­های انگلی(تریکوموناس) عموما با رژیم­های آنتی­بیوتیکی قابل درمان هستند.
موثرترین درمان دارویی در دسترس برای هرپس و HIV عبارتند از داروهای ضدویروسی که می­توانندروند بیماری را کند کنند هرچند این بیماری­ها به طور کامل غیرقابل درمان هستند.
• درمورد هپاتیت B، کنترل­کننده­های سیستم ایمنی بدن (اینترفرون­ها) و داروهای ضدویروسی می­توانند به مبارزه با ویروس و کاهش آسیب کبدی کمک کنند.
مقاومت به آنتی بیوتیک­ها در عوامل ایجاد کننده بیماری­های مقاربتی-خصوصا سوزاک- در سال­های اخیر، به سرعت در حال افزایش است و امکان درمان را کاهش داده است. کاهش حساسیت عامل ایجاد کننده سوزاک به آخرین خط درمان (سفالوسپورین­های خوراکی و تزریقی) همراه با مقاومت ضد میکروبی که قبلا به پنی­سیلین­ها، سولفانامیدها، تتراسیکلین­ها، کوئینولون­ها و ماکرولیدها نشان داده، باعث شده این باکتری به یک ارگانیسم مقاوم به چند دارو تبدیل شود. مقاومت ضد­میکروبی در دیگر عوامل ایجاد کننده بیماری­های مقاربتی کمتر رایج است، اما وجود دارد و باعث شده که درمان فوری این بیماری­ها واستفاده از روش­های پیشگیری گسترده بر ضد آنها لازم و ضروری گردد.

مدیریت بیماران مبتلا به بیماری­های مقاربتی

در کشورهای کم درآمد یا با درآمد متوسط درمان بیماران متکی به علائم و نشانه­های قابل تشخیص بیماری بوده و از تست­های آزمایشگاهی جهت تشخیص بیماری استفاده نمی­شود. این رویکرد که اغلب بر پایه علائم بالینی پایه­گذاری شده است به کارمندان بهداشتی اجازه می­دهد که برای تشخیص عفونت های مقاربتی از علائم و نشانه­های خاص بیماری نظیر ترشح واژن، ترشح مجرای ادراری، زخم­های ژنیتال (ناحیه­ی تناسلی) و دردهای شکمی استفاده نموده و بیماری را تشخیص دهند.

مدیریت بیماری بر اساس علائم و نشانه­های بیماری ساده، سریع و مطمئن است و به انجام تست­های تشخیصی گران یا غیرقابل دسترس نیاز نمی باشد. با این حال استفاده از این رویکرد باعث می­شود که اکثر عفونت­های مقاربتی که هیچ علائم و نشانه خاصی ندارند، تشخیص داده نشوند.

واکسن­ها و سایر مداخلات پزشکی

• برای دو مورد از عفونت­های مقاربتی یعنی هپاتیت B و HPV واکسن­های ایمن و با اثرگذاری بالا دردسترس است. این واکسن­ها پیشرفت­های بزرگی در پیشگیری از عفونت داشته­اند. واکسن هپاتیت B در برنامه­های واکسیناسیون نوزادان در 93% از کشورهای جهان گنجانده شده و تاکنون از حدود 3/1 میلیون مرگ و میر ناشی از بیماری­های مزمن کبدی و سرطان پیشگیری کرده است.
• واکسن HPV به عنوان بخشی از برنامه­ی واکسیناسیون معمول و روتین در 65 کشور جهان در دسترس است که اکثر آن­ها کشورهای با درآمد بالا و متوسط هستند. واکسیناسیون HPV می­تواند از مرگ بیش از 4 میلیون زن در دهه آینده، در کشورهای با درآمد کم و متوسط که دراکثر آنها موارد سرطان دهانه رحم شیوع بالا دارد، جلوگیری کند به شرط اینکه 70%افراد تحت پوشش واکسیناسیون قرار گیرند.
تحقیقات برای توسعه واکسن HPV و HIV همچنان ادامه دارد و در حال پیشرفت است و چندین واکسن به عنوان کاندید در مراحل اولیه­ی تحقیقات بالینی قرار دارند اما تحقیقات بر روی واکسن کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس و تریکوموناس در مراحل ابتدایی خود می­باشند.

دیگر مداخلات پزشکی برای جلوگیری از برخی عفونت­های مقاربتی شامل ختنه کردن مردان و درمان آن­ها با داروهای ضد میکروبی می­شود.

• ختنه کردن خطر ابتلا به HIV را در مردان غیرهمجنس باز در حدود 60 %کاهش می­دهد و در برابر دیگر عفونت­های مقاربتی مانند HSV و HPV از آن­ها محافظت می­کند.
• استفاده ازژل تنوفوویر به عنوان یک میکروب­کش واژینال نتایج متفاوت و چند­گانه­ای را از نظر توانایی جلوگیری از ابتلا به HIV نشان داده است. اما این ژل می­تواند محافظت کامل در برابر HSV تیپ 2 ایجاد نماید.
تلاش­های فعلی برای پیشگیری از گسترش بیماری­های مقاربتی کافی نیست.

تغییر رفتار مشکل است.

با وجود تلاش­های قابل توجه برای شناخت و ایجاد مداخلات ساده جهت کاهش رفتارهای جنسی خطرناک، تغییر رفتار یک چالش پیچیده باقی مانده است. تحقیقات نشان داده که باید بر روی جمعیت­های هدف متمرکز شد، مشاوره گسترده بر روی جمعیت­های هدف باید انجام شود و این گروه­ها را باید در طراحی، اجرا و ارزیابی درگیر نمود.

خدمات بهداشتی برای غربال­گری و درمان عفونت­های مقاربتی همچنان ضغیف است.

غربال­گری و درمان افراد مبتلا به بیماری های مقاربتی با مشکلات فراوانی روبروست که شامل منابع مالی محدود، شرم و حیای افراد در مورد ابتلاء شان به این بیماری­ها در نتیجه کتمان نمودن آن، کیفیت پایین خدمات و پیگیری محدود یا عدم پیگیری شرکای جنسی می شود.

• در بسیاری از کشورها، خدمات بهداشتی و درمانی بیماری­های مقاربتی به طور خصوصی ارائه می­شوند و در سیستم­های مراقبت اولیه بهداشتی، برنامه­های کنترل جمعیت و دیگر خدمات عمومی بهداشتی گنجانده نشده­اند.
• در بسیاری از برنامه­های بهداشتی، این گونه خدمات اغلب قادر به ارائه­ی روش­های غربال­گری برای شناسایی عفونت­های بدون علامت نبوده و افراد آموزش دیده، ظرفیت آزمایشگاهی مناسب و منابع کافی داروهای مناسب جهت درمان موجود نمی باشد.
• جمعیت­های محروم با بالاترین نرخ بیماری­های مقاربتی -مانند فاحشه­ها، مردان همجنس­باز، معتادان تزریقی، زندانیان، جمعیت­های فعال از نظر جنسی و نوجوانان- اغلب دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب را ندارند.

ترجمه: صغری بیرگانی فرهانی

تاریخ: 11/7/1397